ธมฺโม หเว รกฺขติ ธมฺมจาริํ, ธมฺโม สุจิณฺโณ สุขมาวหาติ;

เอสานิสํโส ธมฺเม สุจิณฺเณ, น ทุคฺคติํ คจฺฉติ ธมฺมจารีฯ

[386]

น หิ ธมฺโม อธมฺโม จ, อุโภ สมวิปากิโน;

อธมฺโม นิรยํ เนติ, ธมฺโม ปาเปติ สุคฺคตินฺติฯ

อโยฆรชาตกํ จุทฺทสมํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

มาตงฺค สมฺภูต สิวิ สิริมนฺโต, โรหณ หํส สตฺติคุมฺโพ ภลฺลาติย;

โสมนสฺส จมฺเปยฺย พฺรหฺม ปญฺจ-ปณฺฑิต จิรสฺสํวต อโยฆราติฯ

วีสตินิปาตํ นิฏฺฐิตํฯ

16. ติํสนิปาโต

511. กิํฉนฺทชาตกํ (1)

[1]

กิํฉนฺโท กิมธิปฺปาโย, เอโก สมฺมสิ ฆมฺมนิ;

กิํ ปตฺถยาโน กิํ เอสํ, เกน อตฺเถน พฺราหฺมณฯ

[2]

ยถา มหา วาริธโร, กุมฺโภ สุปริณาหวา [สุปริณามวา (ก.)];

ตถูปมํ อมฺพปกฺกํ, วณฺณคนฺธรสุตฺตมํฯ

[3]

ตํ วุยฺหมานํ โสเตน, ทิสฺวานามลมชฺฌิเม;

ปาณีหิ นํ คเหตฺวาน, อคฺยายตนมาหริํฯ

[4]

ตโต กทลิปตฺเตสุ, นิกฺขิปิตฺวา สยํ อหํ;

สตฺเถน นํ วิกปฺเปตฺวา, ขุปฺปิปาสํ อหาสิ เมฯ

[5]

โสหํ อเปตทรโถ, พฺยนฺตีภูโต [พฺยนฺติภูโต (สี. ปี. ก.)] ทุขกฺขโม;

อสฺสาทํ นาธิคจฺฉามิ, ผเลสฺวญฺเญสุ เกสุจิ [เกสุปิ (ก. สี.)]ฯ

[6]

โสเสตฺวา นูน มรณํ, ตํ มมํ อาวหิสฺสติ;

อมฺพํ ยสฺส ผลํ สาทุ, มธุรคฺคํ มโนรมํ;

ยมุทฺธริํ วุยฺหมานํ, อุทธิสฺมา มหณฺณเวฯ

[7]

อกฺขาตํ เต มยา สพฺพํ, ยสฺมา อุปวสามหํ;

รมฺมํ ปติ นิสินฺโนสฺมิ, ปุถุโลมายุตา ปุถุฯ

[8]

ตฺวญฺจ โข เมว [เม (สี.), มม (?)] อกฺขาหิ, อตฺตานมปลายินิ;

กา วา ตฺวมสิ กลฺยาณิ, กิสฺส วา ตฺวํ สุมชฺฌิเมฯ

[9]

รุปฺปปฏฺฏปลิมฏฺฐีว [รุปฺปปฏฺฏปฺลมฏฺฐีว (สฺยา.), รูปปฏฺฏปมฏฺฐีว (ก.)], พฺยคฺฆีว คิริสานุชา;

ยา สนฺติ นาริโย เทเวสุ, เทวานํ ปริจาริกาฯ

[10]

ยา จ มนุสฺสโลกสฺมิํ, รูเปนานฺวาคติตฺถิโย;

รูเปน เต สทิสี นตฺถิ, เทเวสุ คนฺธพฺพมนุสฺสโลเก [เทวคนฺธพฺพมานุเส (สฺยา.)];

ปุฏฺฐาสิ เม จารุปุพฺพงฺคิ, พฺรูหิ นามญฺจ พนฺธเวฯ

[11]

ยํ ตฺวํ ปติ นิสินฺโนสิ, รมฺมํ พฺราหฺมณ โกสิกิํ;

สาหํ ภุสาลยา วุตฺถา, วรวาริวโหฆสาฯ

[12]

นานาทุมคณากิณฺณา, พหุกา คิริกนฺทรา;

มเมว ปมุขา โหนฺติ, อภิสนฺทนฺติ ปาวุเสฯ

[13]

อโถ พหู วนโตทา, นีลวาริวหินฺธรา;

พหุกา นาควิตฺโตทา, อภิสนฺทนฺติ วารินาฯ

[14]

ตา อมฺพชมฺพุลพุชา, นีปา ตาลา จุทุมฺพรา [ตาลมุทุมฺพรา (สฺยา. ก.)];

พหูนิ ผลชาตานิ, อาวหนฺติ อภิณฺหโสฯ

[15]

ยํ กิญฺจิ อุภโต ตีเร, ผลํ ปตติ อมฺพุนิ;

อสํสยํ ตํ โสตสฺส, ผลํ โหติ วสานุคํฯ

[16]

เอตทญฺญาย เมธาวิ, ปุถุปญฺญ สุโณหิ เม;

มา โรจย มภิสงฺคํ, ปฏิเสธ ชนาธิปฯ

[17]

น วาหํ วฑฺฒวํ [วทฺธวํ (สี. ปี.)] มญฺเญ, ยํ ตฺวํ รฏฺฐาภิวฑฺฒน;

อาเจยฺยมาโน ราชิสิ, มรณํ อภิกงฺขสิฯ

[18]

ตสฺส ชานนฺติ ปิตโร, คนฺธพฺพา จ สเทวกา;

เย จาปิ อิสโย โลเก, สญฺญตตฺตา ตปสฺสิโน;

อสํสยํ เตปิ [เต (สี. ปี.)] ชานนฺติ, ปฏฺฐภูตา [วทฺธภูตา (สี. ปี.)] ยสสฺสิโนฯ

[19]

เอวํ วิทิตฺวา วิทู สพฺพธมฺมํ, วิทฺธํสนํ จวนํ ชีวิตสฺส;

น จียตี ตสฺส นรสฺส ปาปํ, สเจ น เจเตติ วธาย ตสฺสฯ

[20]

อิสิปูคสมญฺญาเต, เอวํ โลกฺยา วิทิตา สติ [ปติ (ก. สฺยา. ก.)];

อนริยปริสมฺภาเส, ปาปกมฺมํ ชิคีสสิ [ชิคิํสสิ (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ

[21]

สเจ อหํ มริสฺสามิ, ตีเร เต ปุถุสุสฺโสณิ;

อสํสยํ ตํ อสิโลโก, มยิ เปเต อาคมิสฺสติฯ

[22]

ตสฺมา หิ ปาปกํ กมฺมํ, รกฺขสฺเสว [รกฺขสฺสุ จ (สฺยา.)] สุมชฺฌิเม;

มา ตํ สพฺโพ ชโน ปจฺฉา, ปกุฏฺฐายิ [ปกตฺถาสิ (สี. ปี.), ปตฺวกฺขาสิ (สฺยา.)] มยิ มเตฯ

[23]

อญฺญาตเมตํ อวิสยฺหสาหิ, อตฺตานมมฺพญฺจ ททามิ เต ตํ;

โส ทุจฺจเช กามคุเณ ปหาย, สนฺติญฺจ ธมฺมญฺจ อธิฏฺฐิโตสิฯ

[24]

โย หิตฺวา ปุพฺพสญฺโญคํ, ปจฺฉา สํโยชเน ฐิโต;

อธมฺมญฺเจว จรติ, ปาปญฺจสฺส ปวฑฺฒติฯ

[25]

เอหิ ตํ ปาปยิสฺสามิ, กามํ อปฺโปสฺสุโก ภว;

อุปานยามิ สีตสฺมิํ, วิหราหิ อนุสฺสุโกฯ

[26]

ตํ ปุปฺผรสมตฺเตภิ, วกฺกงฺเคหิ อรินฺทม;

โกญฺจา มยูรา ทิวิยา, โกลฏฺฐิมธุสาฬิกา;

กูชิตา หํสปูเคหิ, โกกิเลตฺถ ปโพธเรฯ

[27]

อมฺเพตฺถ วิปฺปสาขคฺคา [วิปฺปสูนคฺคา (สี. สฺยา. ปี.), วิปฺปโอนคฺคา (ก.)], ปลาลขลสนฺนิภา;

โกสมฺพสฬลา [โกสุมฺภสลลา (สี. สฺยา. ปี.)] นีปา, ปกฺกตาลวิลมฺพิโนฯ

[28]

มาลี ติริฏี กายูรี, องฺคที จนฺทนุสฺสโท [จนฺทนสฺสโท (สี.)];

รตฺติํ ตฺวํ ปริจาเรสิ, ทิวา เวเทสิ เวทนํฯ

[29]

โสฬสิตฺถิสหสฺสานิ, ยา เตมา ปริจาริกา;

เอวํ มหานุภาโวสิ, อพฺภุโต โลมหํสโนฯ

[30]

กิํ กมฺมมกรี ปุพฺเพ, ปาปํ อตฺตทุขาวหํ;

ยํ กริตฺวา มนุสฺเสสุ, ปิฏฺฐิมํสานิ ขาทสิฯ

[31]

อชฺเฌนานิ ปฏิคฺคยฺห, กาเมสุ คธิโต [คถิโต (สี. ปี.), คิทฺธิโต (สฺยา. ก.), คิทฺธิโก (ก. อฏฺฐ.)] อหํ;

อจริํ ทีฆมทฺธานํ, ปเรสํ อหิตายหํฯ

[32]

โย ปิฏฺฐิมํสิโก โหติ, เอวํ อุกฺกจฺจ ขาทติ;

ยถาหํ อชฺช ขาทามิ, ปิฏฺฐิมํสานิ อตฺตโนติฯ

กิํฉนฺทชาตกํ ปฐมํฯ

512. กุมฺภชาตกํ (2)

[33]

โก ปาตุราสี ติทิวา นภมฺหิ, โอภาสยํ สํวริํ จนฺทิมาว;

คตฺเตหิ เต รสฺมิโย นิจฺฉรนฺติ, สเตรตา [สเตริตา (สี. สฺยา. ก.)] วิชฺชุริวนฺตลิกฺเขฯ

[34]

โส ฉินฺนวาตํ กมสี อฆมฺหิ, เวหายสํ คจฺฉสิ ติฏฺฐสี จ;

อิทฺธี นุ เต วตฺถุกตา สุภาวิตา, อนทฺธคูนํ อปิ เทวตานํฯ

[35]

เวหายสํ คมฺมมาคมฺม [กมมาคมฺม (สี. สฺยา.)] ติฏฺฐสิ, กุมฺภํ กิณาถาติ ยเมตมตฺถํ;

โก วา ตุวํ กิสฺส วา ตาย กุมฺโภ, อกฺขาหิ เม พฺราหฺมณ เอตมตฺถํฯ

[36]

น สปฺปิกุมฺโภ นปิ เตลกุมฺโภ, น ผาณิตสฺส น มธุสฺส กุมฺโภ;

กุมฺภสฺส วชฺชานิ อนปฺปกานิ, โทเส พหู กุมฺภคเต สุณาถฯ

[37]

คเฬยฺย ยํ ปิตฺวา [ปีตฺวา (สี. ปี.)] ปเต ปปาตํ, โสพฺภํ คุหํ จนฺทนิโยฬิคลฺลํ;

พหุมฺปิ ภุญฺเชยฺย อโภชเนยฺยํ, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[38]

ยํ ปิตฺวา [ยํ เว ปีตฺวา (สี.)] จิตฺตสฺมิมเนสมาโน, อาหิณฺฑตี โคริว ภกฺขสารี [ภกฺขสาที (สี. สฺยา. อฏฺฐ.)];

อนาถมาโน อุปคายติ นจฺจติ จ, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[39]

ยํ เว ปิวิตฺวา อเจโลว นคฺโค, จเรยฺย คาเม วิสิขนฺตรานิ;

สมฺมูฬฺหจิตฺโต อติเวลสายี, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[40]

ยํ ปิตฺวา อุฏฺฐาย ปเวธมาโน, สีสญฺจ พาหุญฺจ [พาหญฺจ (ปี.)] ปจาลยนฺโต;

โส นจฺจตี ทารุกฏลฺลโกว, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[41]

ยํ เว ปิวิตฺวา อคฺคิทฑฺฒา สยนฺติ, อโถ สิคาเลหิปิ ขาทิตาเส;

พนฺธํ วธํ โภคชานิญฺจุเปนฺติ, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[42]

ยํ ปิตฺวา ภาเสยฺย อาภาสเนยฺยํ, สภายมาสีโน อเปตวตฺโถ;

สมฺมกฺขิโต [สมกฺขิโต (สี.)] วนฺตคโต พฺยสนฺโน, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[43]

ยํ เว ปิวิตฺวา อุกฺกฏฺโฐ อาวิลกฺโข, มเมว สพฺพา ปถวีติ มญฺเญ [มญฺญติ (สี.)];

น เม สโม จาตุรนฺโตปิ ราชา, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[44]

มานาติมานา กลหานิ เปสุณี, ทุพฺพณฺณินี นคฺคยินี ปลายินี;

โจราน ธุตฺตาน คตี นิเกโต, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[45]

อิทฺธานิ ผีตานิ กุลานิ อสฺสุ, อเนกสาหสฺสธนานิ โลเก;

อุจฺฉินฺนทายชฺชกตานิมาย, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[46]

ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ, เขตฺตํ ควํ ยตฺถ วินาสยนฺติ;

อุจฺเฉทนี วิตฺตวตํ [อุจฺเฉทนี วิตฺตคตํ (สฺยา.), อุจฺเฉทนิวิตฺตคตํ (ก.)] กุลานํ, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[47]

ยํ เว ปิตฺวา ทิตฺตรูโปว [ทุฏฺฐรูโปว (สี.)] โปโส, อกฺโกสติ มาตรํ ปิตรญฺจ;

สสฺสุมฺปิ คณฺเหยฺย อโถปิ สุณฺหํ, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[48]

ยํ เว ปิตฺวา ทิตฺตรูปาว นารี, อกฺโกสติ สสุรํ สามิกญฺจ;

ทาสมฺปิ คณฺเห ปริจารกมฺปิ, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[49]

ยํ เว ปิวิตฺวาน [ยญฺเจ ปีตฺวาน (ปี.)] หเนยฺย โปโส, ธมฺเม ฐิตํ สมณํ พฺราหฺมณํ วา;

คจฺเฉ อปายมฺปิ ตโตนิทานํ, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[50]

ยํ เว ปิวิตฺวา ทุจฺจริตํ จรนฺติ, กาเยน วาจาย จ เจตสา จ;

นิรยํ วชนฺติ ทุจฺจริตํ จริตฺวา, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[51]

ยํ ยาจมานา น ลภนฺติ ปุพฺเพ, พหุํ หิรญฺญมฺปิ ปริจฺจชนฺตา;

โส ตํ ปิวิตฺวา อลิกํ ภณาติ, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[52]

ยํ เว ปิตฺวา เปสเน เปสิยนฺโต, อจฺจายิเก กรณียมฺหิ ชาเต;

อตฺถมฺปิ โส นปฺปชานาติ วุตฺโต, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[53]

หิรีมนาปิ อหิรีกภาวํ, ปาตุํ กโรนฺติ มทนาย [มทิราย (ปี.)] มตฺตา;

ธีราปิ สนฺตา พหุกํ ภณนฺติ, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[54]

ยํ เว ปิตฺวา เอกถูปา สยนฺติ, อนาสกา ถณฺฑิลทุกฺขเสยฺยํ;

ทุพฺพณฺณิยํ อายสกฺยญฺจุเปนฺติ, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[55]

ยํ เว ปิตฺวา ปตฺตขนฺธา สยนฺติ, คาโว กุฏหตาว น หิ วารุณิยา;

[ยํ เว ปิตฺวา ปตฺตกฺขนฺธา, สยนฺติ คาโว กูฏหตาริว; น หิ วารุณิยา เวโค, นเรน สุสฺสโหริว; (สี.)] เวโค นเรน สุสโหริว [ยํ เว ปิตฺวา ปตฺตกฺขนฺธา, สยนฺติ คาโว กูฏหตาริว; น หิ วารุณิยา เวโค, นเรน สุสฺสโหริว; (สี.)], ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[56]

ยํ มนุสฺสา วิวชฺเชนฺติ, สปฺปํ โฆรวิสํ มิว [วิสมิว (สฺยา.), วิสํ อิว (ก.), วิสามิว (?)];

ตํ โลเก วิสสมานํ, โก นโร ปาตุมรหติฯ

[57]

ยํ เว ปิตฺวา อนฺธกเวณฺฑปุตฺตา, สมุทฺทตีเร ปริจารยนฺตา [อนฺธกเวณฺหุปุตฺตา (สี. ปี.), อณฺฑกเวณฺฑปุตฺตา (ก.)];

อุปกฺกมุํ มุสเลหญฺญมญฺญํ, ตสฺสา ปุณฺณํ กุมฺภมิมํ กิณาถฯ

[58]

ยํ เว ปิตฺวา ปุพฺพเทวา ปมตฺตา, ติทิวา จุตา สสฺสติยา สมาย;

ตํ ตาทิสํ มชฺชมิมํ นิรตฺถกํ, ชานํ มหาราช กถํ ปิเวยฺยฯ

[59]

นยิมสฺมิํ กุมฺภสฺมิํ ทธิ วา มธุ วา, เอวํ อภิญฺญาย กิณาหิ ราช;

เอวญฺหิมํ กุมฺภคตา มยา เต, อกฺขาตรูปํ ตว สพฺพมิตฺตฯ

[60]

น เม ปิตา วา อถวาปิ มาตา, เอตาทิสา ยาทิสโก ตุวํสิ;

หิตานุกมฺปี ปรมตฺถกาโม, โสหํ กริสฺสํ วจนํ ตวชฺชฯ

[61]

ททามิ เต คามวรานิ ปญฺจ, ทาสีสตํ สตฺต ควํ สตานิ;

อาชญฺญยุตฺเต จ รเถ ทส อิเม, อาจริโย โหสิ มมตฺถกาโมฯ

[62]

ตเวว ทาสีสตมตฺถุ ราช, คามา จ คาโว จ ตเวว โหนฺตุ;

อาชญฺญยุตฺตา จ รถา ตเวว, สกฺโกหมสฺมี ติทสานมินฺโทฯ

[63]

มํโสทนํ สปฺปิปายาสํ [สปฺปิปายญฺจ (สี.)] ภุญฺช, ขาทสฺสุ จ ตฺวํ มธุมาสปูเว;

เอวํ ตุวํ ธมฺมรโต ชนินฺท, อนินฺทิโต สคฺคมุเปหิ ฐานนฺติฯ

กุมฺภชาตกํ ทุติยํฯ

513. ชยทฺทิสชาตกํ (3)

[64]

จิรสฺสํ วต เม อุทปาทิ อชฺช, ภกฺโข มหา สตฺตมิภตฺตกาเล;

กุโตสิ โก วาสิ ตทิงฺฆ พฺรูหิ, อาจิกฺข ชาติํ วิทิโต ยถาสิฯ

[65]

ปญฺจาลราชา มิควํ ปวิฏฺโฐ, ชยทฺทิโส นาม ยทิสฺสุโต เต;

จรามิ กจฺฉานิ วนานิ จาหํ, ปสทํ อิมํ ขาท มมชฺช มุญฺจฯ

[66]

เสเนว ตฺวํ ปณสิ สสฺสมาโน [สยฺหมาโน (สฺยา. ก.)], มเมส ภกฺโข ปสโท ยํ วเทสิ;

ตํ ขาทิยาน ปสทํ ชิฆญฺญํ [ชิฆจฺฉํ (?)], ขาทิสฺสํ ปจฺฉา น วิลาปกาโลฯ

[67]

น จตฺถิ โมกฺโข มม นิกฺกเยน [วิกฺกเยน (สี.)], คนฺตฺวาน ปจฺจาคมนาย ปณฺเห;

ตํ สงฺกรํ [สงฺครํ (สี. สฺยา. ปี.)] พฺราหฺมณสฺสปฺปทาย, สจฺจานุรกฺขี ปุนราวชิสฺสํฯ

[68]

กิํ กมฺมชาตํ อนุตปฺปเต ตฺวํ [อนุตปฺปตี ตํ (สี. ปี.)], ปตฺตํ สมีปํ มรณสฺส ราช;

อาจิกฺข เม ตํ อปิ สกฺกุเณมุ, อนุชานิตุํ อาคมนาย ปณฺเหฯ

[69]

กตา มยา พฺราหฺมณสฺส ธนาสา, ตํ สงฺกรํ ปฏิมุกฺกํ น มุตฺตํ;

ตํ สงฺกรํ พฺราหฺมณสฺสปฺปทาย, สจฺจานุรกฺขี ปุนราวชิสฺสํฯ

[70]

ยา เต กตา พฺราหฺมณสฺส ธนาสา, ตํ สงฺกรํ ปฏิมุกฺกํ น มุตฺตํ;

ตํ สงฺกรํ พฺราหฺมณสฺสปฺปทาย, สจฺจานุรกฺขี ปุนราวชสฺสุฯ

[71]

มุตฺโต จ โส โปริสาทสฺส [ปุริสาทสฺส (ปี.)] หตฺถา, คนฺตฺวา สกํ มนฺทิรํ กามกามี;

ตํ สงฺกรํ พฺราหฺมณสฺสปฺปทาย, อามนฺตยี ปุตฺตมลีนสตฺตํ [สตฺตุํ (สฺยา. ปี. ก.)]ฯ

[72]

อชฺเชว รชฺชํ อภิสิญฺจยสฺสุ, ธมฺมํ จร เสสุ ปเรสุ จาปิ;

อธมฺมกาโร จ เต มาหุ รฏฺเฐ, คจฺฉามหํ โปริสาทสฺส ญตฺเต [ญนฺเต (สฺยา.)]ฯ

[73]

กิํ กมฺม กุพฺพํ ตว เทว ปาว [เทวปาเท (สี. สฺยา. ปี.)], นาราธยี ตํ ตทิจฺฉามิ โสตุํ;

ยมชฺช รชฺชมฺหิ อุทสฺสเย ตุวํ, รชฺชมฺปิ นิจฺเฉยฺยํ ตยา วินาหํฯ

[74]

น กมฺมุนา วา วจสา ว ตาต, อปราธิโตหํ ตุวิยํ สรามิ;

สนฺธิญฺจ [สทฺธิํ จ (ก.)] กตฺวา ปุริสาทเกน, สจฺจานุรกฺขี ปุนาหํ คมิสฺสํฯ

[75]

อหํ คมิสฺสามิ อิเธว โหหิ, นตฺถิ ตโต ชีวโต วิปฺปโมกฺโข;

สเจ ตุวํ คจฺฉสิเยว ราช, อหมฺปิ คจฺฉามิ อุโภ น โหมฯ

[76]

อทฺธา หิ ตาต สตาเนส ธมฺโม, มรณา จ เม ทุกฺขตรํ ตทสฺส;

กมฺมาสปาโท ตํ ยทา ปจิตฺวา, ปสยฺห ขาเท ภิทา รุกฺขสูเลฯ

[77]

ปาเณน เต ปาณมหํ นิมิสฺสํ, มา ตฺวํ อคา โปริสาทสฺส ญตฺเต;

เอตญฺจ เต ปาณมหํ นิมิสฺสํ, ตสฺมา มตํ ชีวิตสฺส วณฺเณมิ [วเรมิ (สี.)]ฯ

[78]

ตโต หเว ธิติมา ราชปุตฺโต, วนฺทิตฺวา มาตุ จ ปิตุ จ [วนฺทิตฺถ มาตุจฺจ ปิตุจฺจ (สี. ปี.)] ปาเท;

ทุขินิสฺส มาตา นิปตา [นิปตี (สี. ปี.)] ปถพฺยา, ปิตาสฺส ปคฺคยฺห ภุชานิ กนฺทติฯ

[79]

ตํ คจฺฉนฺตํ ตาว ปิตา วิทิตฺวา, ปรมฺมุโข วนฺทติ ปญฺชลีโก;

โสโม จ ราชา วรุโณ จ ราชา, ปชาปตี จนฺทิมา สูริโย จ;

เอเตหิ คุตฺโต ปุริสาทกมฺหา, อนุญฺญาโต โสตฺถิ ปจฺเจหิ ตาตฯ

[80]

ยํ ทณฺฑกิรญฺโญ คตสฺส [ยํ ทณฺฑการญฺญคตสฺส (ปี.)] มาตา, รามสฺสกาสิ โสตฺถานํ สุคุตฺตา;

ตํ เต อหํ โสตฺถานํ กโรมิ, เอเตน สจฺเจน สรนฺตุ เทวา;

อนุญฺญาโต โสตฺถิ ปจฺเจหิ ปุตฺตฯ

[81]

อาวี รโห วาปี มโนปโทสํ, นาหํ สเร ชาตุ มลีนสตฺเต;

เอเตน สจฺเจน สรนฺตุ เทวา, อนุญฺญาโต โสตฺถิ ปจฺเจหิ ภาติก [ภาต (สี.), ภาตา (สฺยา. ปี.)]ฯ

[82]

ยสฺมา จ เม อนธิมโนสิ สามิ, น จาปิ เม มนสา อปฺปิโยสิ;

เอเตน สจฺเจน สรนฺตุ เทวา, อนุญฺญาโต โสตฺถิ ปจฺเจหิ สามิฯ

[83]

พฺรหา อุชู จารุมุโข กุโตสิ, น มํ ปชานาสิ วเน วสนฺตํ;

ลุทฺทํ มํ ญตฺวา ‘‘ปุริสาทโก’’ติ, โก โสตฺถิ มาชานมิธา’วเชยฺยฯ

[84]

ชานามิ ลุทฺท ปุริสาทโก ตฺวํ, น ตํ น ชานามิ วเน วสนฺตํ;

อหญฺจ ปุตฺโตสฺมิ ชยทฺทิสสฺส, มมชฺช ขาท ปิตุโน ปโมกฺขาฯ

[85]

ชานามิ ปุตฺโตติ [ปุตฺโตสิ (สฺยา. ก.)] ชยทฺทิสสฺส, ตถา หิ โว มุขวณฺโณ อุภินฺนํ;

สุทุกฺกรญฺเญว [สุทุกฺกรญฺเจว (สฺยา. ปี. ก.)] กตํ ตเวทํ, โย มตฺตุมิจฺเฉ ปิตุโน ปโมกฺขาฯ

[86]

น ทุกฺกรํ กิญฺจิ มเหตฺถ มญฺเญ, โย มตฺตุมิจฺเฉ ปิตุโน ปโมกฺขา;

มาตุ จ [มาตุจฺจ (สี.)] เหตุ ปรโลก คนฺตฺวา [คมฺยา (สี. สฺยา.), คมฺย (ปี.)], สุเขน สคฺเคน จ สมฺปยุตฺโตฯ

[87]

อหญฺจ โข อตฺตโน ปาปกิริยํ, อาวี รโห วาปิ สเร น ชาตุ;

สงฺขาตชาตีมรโณหมสฺมิ, ยเถว เม อิธ ตถา ปรตฺถฯ

[88]

ขาทชฺช มํ ทานิ มหานุภาว, กรสฺสุ กิจฺจานิ อิมํ สรีรํ;

รุกฺขสฺส วา เต ปปตามิ อคฺคา, ฉาทยมาโน มยฺหํ ตฺวมเทสิ มํสํฯ

[89]

อิทญฺจ เต รุจฺจติ ราชปุตฺต, จเชสิ [จชาสิ (สี. ปี.)] ปาณํ ปิตุโน ปโมกฺขา;

ตสฺมา หิ โส [ตสฺมาติห (สี. สฺยา.)] ตฺวํ ตรมานรูโป, สมฺภญฺช กฏฺฐานิ ชเลหิ อคฺคิํฯ

[90]

ตโต หเว ธิติมา ราชปุตฺโต, ทารุํ สมาหตฺวา มหนฺตมคฺคิํ;

สนฺทีปยิตฺวา ปฏิเวทยิตฺถ, อาทีปิโต ทานิ มหายมคฺคิ [มยา ยกฺขมคฺคิ (ก.)]ฯ

[91]

ขาทชฺช มํ ทานิ ปสยฺหการี, กิํ มํ มุหุํ เปกฺขสิ หฏฺฐโลโม;

ตถา ตถา ตุยฺหมหํ กโรมิ, ยถา ยถา มํ ฉาทยมาโน อเทสิฯ

[92]

โก ตาทิสํ อรหติ ขาทิตาเย, ธมฺเม ฐิตํ สจฺจวาทิํ วทญฺญุํ;

มุทฺธาปิ ตสฺส วิผเลยฺย สตฺตธา, โย ตาทิสํ สจฺจวาทิํ อเทยฺยฯ

[93]

อิทญฺหิ โส พฺราหฺมณํ มญฺญมาโน, สโส อวาเสสิ สเก สรีเร;

เตเนว โส จนฺทิมา เทวปุตฺโต, สสตฺถุโต [สสฏฺฐโก (สฺยา.)] กามทุหชฺช [กามรุหชฺช (ก.)] ยกฺขฯ

[94]

จนฺโท ยถา ราหุมุขา ปมุตฺโต, วิโรจเต ปนฺนรเสว ภาณุมา [ภานุมา (สี. ปี.)];

เอวํ ตุวํ โปริสาทา ปมุตฺโต, วิโรจ กปิเล [กมฺปิลฺล (สี. ปี.), กปิลฺเล (สฺยา.)] มหานุภาว;

อาโมทยํ ปิตรํ มาตรญฺจ, สพฺโพ จ เต นนฺทตุ ญาติปกฺโขฯ

[95]

ตโต หเว ธิติมา ราชปุตฺโต, กตญฺชลี ปริยาย [ปริยคา (สี.), ปคฺคยฺห (สฺยา. ปี.)] โปริสาทํ;

อนุญฺญาโต โสตฺถิ สุขี อโรโค, ปจฺจาคมา [ปจฺจาค (ปี.)] กปิลมลีนสตฺตา [กมฺปิลฺล’มลีนสตฺโต (สี. ปี.), กปิล’มลีนสตฺตา (ก.)]ฯ

[96]

ตํ เนคมา ชานปทา จ สพฺเพ, หตฺถาโรหา รถิกา ปตฺติกา จ;

นมสฺสมานา ปญฺชลิกา อุปาคมุํ, นมตฺถุ เต ทุกฺกรการโกสีติฯ

ชยทฺทิสชาตกํ [ชยทิสชาตกํ (ก.)] ตติยํฯ

514. ฉทฺทนฺตชาตกํ (4)

[97]

กิํ นุ โสจสินุจฺจงฺคิ, ปณฺฑูสิ วรวณฺณินิ;

มิลายสิ วิสาลกฺขิ, มาลาว ปริมทฺทิตาฯ

[98]

โทหโฬ เม มหาราช, สุปินนฺเตนุปชฺฌคา [นุ’ปจฺจคา (สี. สฺยา. ปี.)];

น โส สุลภรูโปว, ยาทิโส มม โทหโฬฯ

[99]

เย เกจิ มานุสา กามา, อิธ โลกสฺมิ นนฺทเน;

สพฺเพ เต ปจุรา มยฺหํ, อหํ เต ทมฺมิ โทหฬํฯ

[100]

ลุทฺทา เทว สมายนฺตุ, เย เกจิ วิชิเต ตว;

เอเตสํ อหมกฺขิสฺสํ, ยาทิโส มม โทหโฬฯ

[101]

อิเม เต ลุทฺทกา เทวิ, กตหตฺถา วิสารทา;

วนญฺญู จ มิคญฺญู จ, มมตฺเถ [มม เต (ปี.)] จตฺตชีวิตาฯ

[102]

ลุทฺทปุตฺตา นิสาเมถ, ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา;

ฉพฺพิสาณํ คชํ เสตํ, อทฺทสํ สุปิเน อหํ;

ตสฺส ทนฺเตหิ เม อตฺโถ, อลาเภ นตฺถิ ชีวิตํฯ

[103]

น โน ปิตูนํ น ปิตามหานํ, ทิฏฺโฐ สุโต กุญฺชโร ฉพฺพิสาโณ;

ยมทฺทสา สุปิเน ราชปุตฺตี, อกฺขาหิ โน ยาทิโส หตฺถินาโคฯ

[104]

ทิสา จตสฺโส วิทิสา จตสฺโส, อุทฺธํ อโธ ทส ทิสา อิมาโย;

กตมํ ทิสํ ติฏฺฐติ นาคราชา, ยมทฺทสา สุปิเน ฉพฺพิสาณํฯ

[105]

อิโต อุชุํ อุตฺตริยํ ทิสายํ, อติกฺกมฺม โส สตฺตคิรี พฺรหนฺเต;

สุวณฺณปสฺโส นาม คิรี อุฬาโร, สุปุปฺผิโต [สมฺปุปฺผิโต (สฺยา.)] กิมฺปุริสานุจิณฺโณฯ

[106]

อารุยฺห เสลํ ภวนํ กินฺนรานํ, โอโลกย ปพฺพตปาทมูลํ;

อถ ทกฺขสี เมฆสมานวณฺณํ, นิคฺโรธราชํ อถ สหสฺสปาทํ [โปรํ (ก.)]ฯ

[107]

ตตฺถจฺฉตี กุญฺชโร ฉพฺพิสาโณ, สพฺพเสโต ทุปฺปสโห ปเรภิ;

รกฺขนฺติ นํ อฏฺฐสหสฺสนาคา, อีสาทนฺตา วาตชวปฺปหาริโนฯ

[108]

ติฏฺฐนฺติ เต ตุมูลํ [ตุมูล (สฺยา.), ภิมูล (ปี. ก.)] ปสฺสสนฺตา, กุปฺปนฺติ วาตสฺสปิ เอริตสฺส;

มนุสฺสภูตํ ปน ตตฺถ ทิสฺวา, ภสฺมํ กเรยฺยุํ นาสฺส รโชปิ ตสฺสฯ

[109]

พหู หิเม ราชกุลมฺหิ สนฺติ, ปิฬนฺธนา ชาตรูปสฺส เทวี;

มุตฺตามณีเวฬุริยามยา จ, กิํ กาหสิ ทนฺตปิฬนฺธเนน;

มาเรตุกามา กุญฺชรํ ฉพฺพิสาณํ, อุทาหุ ฆาเตสฺสสิ ลุทฺทปุตฺเตฯ

[110]

สา อิสฺสิตา ทุกฺขิตา จสฺมิ ลุทฺท, อุทฺธญฺจ สุสฺสามิ อนุสฺสรนฺตี;

กโรหิ เม ลุทฺทก เอตมตฺถํ, ทสฺสามิ เต คามวรานิ ปญฺจฯ

[111]

กตฺถจฺฉตี กตฺถมุเปติ ฐานํ, วีถิสฺส กา นฺหาน [นหาน (สี. ปี.)] คตสฺส โหติ;

กถญฺหิ โส นฺหายติ [นหายติ (สี. ปี.)] นาคราชา, กถํ วิชาเนมุ คติํ คชสฺสฯ

[112]

ตตฺเถว สา โปกฺขรณี อทูเร [อวิทูเร (สฺยา. ก.)], รมฺมา สุติตฺถา จ มโหทิกา [มโหทกา (สฺยา. ก.)] จ;

สมฺปุปฺผิตา ภมรคณานุจิณฺณา [กิณฺณา (กตฺถจิ)], เอตฺถ หิ โส นฺหายติ นาคราชาฯ

[113]

สีสํ นหาตุปฺปล [นหาโต อุปฺปล (สี. สฺยา. ปี.)] มาลภารี, สพฺพเสโต ปุณฺฑรีกตฺตจงฺคี;

อาโมทมาโน คจฺฉติ สนฺนิเกตํ, ปุรกฺขตฺวา มเหสิํ สพฺพภทฺทํฯ

[114]

ตตฺเถว โส อุคฺคเหตฺวาน วากฺยํ, อาทาย ตูณิญฺจ ธนุญฺจ ลุทฺโท;

วิตุริยติ [วิตุริย โส (สี. อฏฺฐ.)] สตฺตคิรี พฺรหนฺเต, สุวณฺณปสฺสํ นาม คิริํ อุฬารํฯ

[115]

อารุยฺห เสลํ ภวนํ กินฺนรานํ, โอโลกยี ปพฺพตปาทมูลํ;

ตตฺถทฺทสา เมฆสมานวณฺณํ, นิคฺโรธราชํ อฏฺฐสหสฺสปาทํฯ

[116]

ตตฺถทฺทสา กุญฺชรํ ฉพฺพิสาณํ, สพฺพเสตํ ทุปฺปสหํ ปเรภิ;

รกฺขนฺติ นํ อฏฺฐสหสฺสนาคา, อีสาทนฺตา วาตชวปฺปหาริโนฯ

[117]

ตตฺถทฺทสา โปกฺขรณิํ อทูเร, รมฺมํ สุติตฺถญฺจ มโหทิกญฺจ;

สมฺปุปฺผิตํ ภมรคณานุจิณฺณํ, ยตฺถ หิ โส นฺหายติ นาคราชาฯ

[118]

ทิสฺวาน นาคสฺส คติํ ฐิติญฺจ, วีถิสฺส ยา นฺหานคตสฺส โหติ;

โอปาตมาคจฺฉิ อนริยรูโป, ปโยชิโต จิตฺตวสานุคายฯ

[119]

ขณิตฺวาน กาสุํ ผลเกหิ ฉาทยิ, อตฺตานโมธาย ธนุญฺจ ลุทฺโท;

ปสฺสาคตํ ปุถุสลฺเลน นาคํ, สมปฺปยี ทุกฺกฏกมฺมการีฯ

[120]

วิทฺโธ จ นาโค โกญฺจมนาทิ โฆรํ, สพฺเพ จ [สพฺเพว (สี. สฺยา. ปี.)] นาคา นินฺนทุํ [นินฺนาทุ (สฺยา.), นินฺนาทํ (ก.)] โฆรรูปํ;

ติณญฺจ กฏฺฐญฺจ รณํ [จุณฺณํ (ก. สี. ปี.)] กโรนฺตา, ธาวิํสุ เต อฏฺฐทิสา สมนฺตโตฯ

[121]

วธิสฺสเมตนฺติ [วธิสฺสเมนนฺติ (สฺยา.)] ปรามสนฺโต, กาสาวมทฺทกฺขิ ธชํ อิสีนํ;

ทุกฺเขน ผุฏฺฐสฺสุทปาทิ สญฺญา, อรหทฺธโช สพฺภิ อวชฺฌรูโปฯ

[122]

อนิกฺกสาโว กาสาวํ, โย วตฺถํ ปริทหิสฺสติ [ปริทเหสฺสติ (สี. ปี.), ปริธสฺสติ (กตฺถจิ)];

อเปโต ทมสจฺเจน, น โส กาสาวมรหติฯ

[123]

โย จ วนฺตกสาวสฺส, สีเลสุ สุสมาหิโต;

อุเปโต ทมสจฺเจน, ส เว กาสาวมรหติฯ

[124]

สมปฺปิโต ปุถุสลฺเลน นาโค, อทุฏฺฐจิตฺโต ลุทฺทกมชฺฌภาสิ;

กิมตฺถยํ กิสฺส วา สมฺม เหตุ, มมํ วธี กสฺส วายํ ปโยโคฯ

[125]

กาสิสฺส รญฺโญ มเหสี ภทนฺเต, สา ปูชิตา ราชกุเล สุภทฺทา;

ตํ อทฺทสา สา จ มมํ อสํสิ, ทนฺเตหิ อตฺโถติ จ มํ [อตฺโถติ มมํ (สฺยา. ก.)] อโวจฯ

[126]

พหู หิ เม ทนฺตยุคา อุฬารา, เย เม ปิตูนญฺจ [ปิตุนฺนมฺปิ (ปี.)] ปิตามหานํ;

ชานาติ สา โกธนา ราชปุตฺตี, วธตฺถิกา เวรมกาสิ พาลาฯ

[127]

อุฏฺเฐหิ ตฺวํ ลุทฺท ขรํ คเหตฺวา, ทนฺเต อิเม ฉินฺท ปุรา มรามิ;

วชฺชาสิ ตํ โกธนํ ราชปุตฺติํ, ‘‘นาโค หโต หนฺท อิมสฺส ทนฺตา’’ฯ

[128]

อุฏฺฐาย โส ลุทฺโท ขรํ คเหตฺวา, เฉตฺวาน ทนฺตานิ คชุตฺตมสฺส;

วคฺคู สุเภ อปฺปฏิเม ปถพฺยา, อาทาย ปกฺกามิ ตโต หิ ขิปฺปํฯ

[129]

ภยฏฺฏิตา [ภยทฺทิตา (สี. ปี.)] นาควเธน อฏฺฏา, เย เต นาคา อฏฺฐ ทิสา วิธาวุํ;

อทิสฺวาน [อทิสฺว (สี. ปี.)] โปสํ คชปจฺจมิตฺตํ, ปจฺจาคมุํ เยน โส นาคราชาฯ

[130]

เต ตตฺถ กนฺทิตฺวา โรทิตฺวาน [โรทิตฺว (สี. ปี.)] นาคา, สีเส สเก ปํสุกํ โอกิริตฺวา;

อคมํสุ เต สพฺเพ สกํ นิเกตํ, ปุรกฺขตฺวา มเหสิํ สพฺพภทฺทํฯ

[131]

อาทาย ทนฺตานิ คชุตฺตมสฺส, วคฺคู สุเภ อปฺปฏิเม ปถพฺยา;

สุวณฺณราชีหิ สมนฺตโมทเร, โส ลุทฺทโก กาสิปุรํ อุปาคมิ;

อุปเนสิ โส ราชกญฺญาย ทนฺเต, นาโค หโต หนฺท อิมสฺส ทนฺตาฯ

[132]

ทิสฺวาน ทนฺตานิ คชุตฺตมสฺส, ภตฺตุปฺปิยสฺส ปุริมาย ชาติยา;

ตตฺเถว ตสฺสา หทยํ อผาลิ, เตเนว สา กาลมกาสิ พาลาฯ

[133]

สมฺโพธิปตฺโต ส [จ (สี. สฺยา.), ว (ปี.)] มหานุภาโว, สิตํ อกาสิ ปริสาย มชฺเฌ;

ปุจฺฉิํสุ ภิกฺขู สุวิมุตฺตจิตฺตา, นาการเณ ปาตุกโรนฺติ พุทฺธาฯ

[134]

ยมทฺทสาถ ทหริํ กุมาริํ, กาสายวตฺถํ อนคาริยํ จรนฺติํ;

สา โข ตทา ราชกญฺญา อโหสิ, อหํ ตทา นาคราชา อโหสิํฯ

[135]

อาทาย ทนฺตานิ คชุตฺตมสฺส, วคฺคู สุเภ อปฺปฏิเม ปถพฺยา;

โย ลุทฺทโก กาสิปุรํ อุปาคมิ, โส โข ตทา เทวทตฺโต อโหสิฯ

[136]

อนาวสูรํ จิรรตฺตสํสิตํ, อุจฺจาวจํ [อุจํ นีจํ (สี. สฺยา. ปี.)] จริตมิทํ ปุราณํ;

วีตทฺทโร วีตโสโก วิสลฺโล, สยํ อภิญฺญาย อภาสิ พุทฺโธฯ

[137]

อหํ โว เตน กาเลน, อโหสิํ ตตฺถ ภิกฺขโว;

นาคราชา ตทา โหมิ [โหสิํ (สี. สฺยา. ปี.)], เอวํ ธาเรถ ชาตกนฺติฯ

ฉทฺทนฺตชาตกํ จตุตฺถํฯ

515. สมฺภวชาตกํ (5)

[138]

รชฺชญฺจ ปฏิปนฺนาสฺม, อาธิปจฺจํ สุจีรต;

มหตฺตํ ปตฺตุมิจฺฉามิ, วิเชตุํ ปถวิํ อิมํฯ

[139]

ธมฺเมน โน อธมฺเมน, อธมฺโม เม น รุจฺจติ;

กิจฺโจว ธมฺโม จริโต, รญฺโญ โหติ สุจีรตฯ

[140]

อิธ เจวานินฺทิตา เยน, เปจฺจ เยน อนินฺทิตา;

ยสํ เทวมนุสฺเสสุ, เยน ปปฺโปมุ [ปปฺเปมุ (สี. อฏฺฐ.)] พฺราหฺมณฯ

[141]

โยหํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ, กตฺตุมิจฺฉามิ พฺราหฺมณ;

ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ, พฺราหฺมณกฺขาหิ ปุจฺฉิโตฯ

[142]

นาญฺญตฺร วิธุรา ราช, เอตทกฺขาตุมรหติ;

ยํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ, กตฺตุมิจฺฉสิ ขตฺติยฯ

[143]

เอหิ โข ปหิโต คจฺฉ, วิธุรสฺส อุปนฺติกํ;

นิกฺขญฺจิมํ [นิกฺขํ รตฺต (สี.), นิกฺขมิมํ (ปี.)] สุวณฺณสฺส, หรํ คจฺฉ สุจีรต;

อภิหารํ อิมํ ทชฺชา, อตฺถธมฺมานุสิฏฺฐิยาฯ

[144]

สฺวาธิปฺปาคา ภารทฺวาโช, วิธุรสฺส อุปนฺติกํ;

ตมทฺทส มหาพฺรหฺมา, อสมานํ สเก ฆเรฯ

[145]

รญฺโญหํ ปหิโต ทูโต, โกรพฺยสฺส ยสสฺสิโน;

‘‘อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺเฉสิ’’, อิจฺจพฺรวิ ยุธิฏฺฐิโล;

ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ, วิธุรกฺขาหิ ปุจฺฉิโตฯ

[146]

คงฺคํ เม ปิทหิสฺสนฺติ, น ตํ สกฺโกมิ พฺราหฺมณ;

อปิเธตุํ มหาสินฺธุํ, ตํ กถํ โส ภวิสฺสติฯ

[147]

น เต สกฺโกมิ อกฺขาตุํ, อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺฉิโต;

ภทฺรกาโร จ เม ปุตฺโต, โอรโส มม อตฺรโช;

ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ, คนฺตฺวา ปุจฺฉสฺสุ พฺราหฺมณฯ

[148]

สฺวาธิปฺปาคา ภารทฺวาโช, ภทฺรการสฺสุปนฺติกํ [ภทฺรการสฺส สนฺติกํ (สี. สฺยา.)];

ตมทฺทส มหาพฺรหฺมา, นิสินฺนํ สมฺหิ เวสฺมนิฯ

[149]

รญฺโญหํ ปหิโต ทูโต, โกรพฺยสฺส ยสสฺสิโน;

‘‘อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺเฉสิ’’, อิจฺจพฺรวิ ยุธิฏฺฐิโล;

ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ, ภทฺรการ ปพฺรูหิ [พฺรวีหิ (สี. ปี.)] เมฯ

[150]

มํสกาชํ [มํสกาจํ (ปี.)] อวหาย, โคธํ อนุปตามหํ;

น เต สกฺโกมิ อกฺขาตุํ, อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺฉิโตฯ

[151]

สญฺจโย [สญฺชโย (สี. สฺยา. ปี.)] นาม เม ภาตา, กนิฏฺโฐ เม สุจีรต;

ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ, คนฺตฺวา ปุจฺฉสฺสุ พฺราหฺมณฯ

[152]

สฺวาธิปฺปาคา ภารทฺวาโช, สญฺจยสฺส อุปนฺติกํ;

ตมทฺทส มหาพฺรหฺมา, นิสินฺนํ สมฺหิ เวสฺมนิ [ปริสติ (สฺยา.), ปรีสติ (ปี.)]ฯ

[153]

รญฺโญหํ ปหิโต ทูโต, โกรพฺยสฺส ยสสฺสิโน;

‘‘อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺเฉสิ’’, อิจฺจพฺรวิ ยุธิฏฺฐิโล;

ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ, สญฺจยกฺขาหิ ปุจฺฉิโตฯ

[154]

สทา มํ คิลเต [คิลตี (สี.), คิลติ (ปี.)] มจฺจุ, สายํ ปาโต สุจีรต;

น เต สกฺโกมิ อกฺขาตุํ, อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺฉิโตฯ

[155]

สมฺภโว นาม เม ภาตา, กนิฏฺโฐ เม สุจีรต;

ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ, คนฺตฺวา ปุจฺฉสฺสุ พฺราหฺมณฯ

[156]

อพฺภุโต วต โภ ธมฺโม, นายํ อสฺมาก รุจฺจติ;

ตโย ชนา ปิตาปุตฺตา, เตสุ ปญฺญาย โน วิทูฯ

[157]

น ตํ สกฺโกถ อกฺขาตุํ, อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺฉิตา;

กถํ นุ ทหโร ชญฺญา, อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺฉิโตฯ

[158]

มา นํ ทหโรติ อุญฺญาสิ [มญฺญาสิ (สฺยา. ก.)], อปุจฺฉิตฺวาน สมฺภวํ;

ปุจฺฉิตฺวา สมฺภวํ ชญฺญา, อตฺถํ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณฯ

[159]

ยถาปิ จนฺโท วิมโล, คจฺฉํ อากาสธาตุยา;

สพฺเพ ตาราคเณ โลเก, อาภาย อติโรจติฯ

[160]

เอวมฺปิ ทหรูเปโต, ปญฺญาโยเคน สมฺภโว;

มา นํ ทหโรติ อุญฺญาสิ, อปุจฺฉิตฺวาน สมฺภวํ;

ปุจฺฉิตฺวา สมฺภวํ ชญฺญา, อตฺถํ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณฯ

[161]

ยถาปิ รมฺมโก มาโส, คิมฺหานํ โหติ พฺราหฺมณ;

อเตวญฺเญหิ มาเสหิ, ทุมปุปฺเผหิ โสภติฯ

[162]

เอวมฺปิ ทหรูเปโต, ปญฺญาโยเคน สมฺภโว;

มา นํ ทหโรติ อุญฺญาสิ, อปุจฺฉิตฺวาน สมฺภวํ;

ปุจฺฉิตฺวา สมฺภวํ ชญฺญา, อตฺถํ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณฯ

[163]

ยถาปิ หิมวา พฺรหฺเม, ปพฺพโต คนฺธมาทโน;

นานารุกฺเขหิ สญฺฉนฺโน, มหาภูตคณาลโย;

โอสเธหิ จ ทิพฺเพหิ, ทิสา ภาติ ปวาติ จฯ

[164]

เอวมฺปิ ทหรูเปโต, ปญฺญาโยเคน สมฺภโว;

มา นํ ทหโรติ อุญฺญาสิ, อปุจฺฉิตฺวาน สมฺภวํ;

ปุจฺฉิตฺวา สมฺภวํ ชญฺญา, อตฺถํ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณฯ

[165]

ยถาปิ ปาวโก พฺรหฺเม, อจฺจิมาลี ยสสฺสิมา;

ชลมาโน วเน คจฺเฉ [จรํ กจฺเฉ (ปี.)], อนโล กณฺหวตฺตนีฯ

[166]

ฆตาสโน ธูมเกตุ, อุตฺตมาเหวนนฺทโห;

นิสีเถ [นิสฺสีเว (สฺยา.), นิสิเว (ก.)] ปพฺพตคฺคสฺมิํ, ปหูเตโธ [พหุเตโช (สฺยา. ก.)] วิโรจติฯ

[167]

เอวมฺปิ ทหรูเปโต, ปญฺญาโยเคน สมฺภโว;

มา นํ ทหโรติ อุญฺญาสิ, อปุจฺฉิตฺวาน สมฺภวํ;

ปุจฺฉิตฺวา สมฺภวํ ชญฺญา, อตฺถํ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณฯ

[168]

ชเวน ภทฺรํ ชานนฺติ, พลิพทฺทญฺจ [พลิวทฺทญฺจ (สี. ปี.)] วาหิเย;

โทเหน เธนุํ ชานนฺติ, ภาสมานญฺจ ปณฺฑิตํฯ

[169]

เอวมฺปิ ทหรูเปโต, ปญฺญาโยเคน สมฺภโว;

มา นํ ทหโรติ อุญฺญาสิ, อปุจฺฉิตฺวาน สมฺภวํ;

ปุจฺฉิตฺวา สมฺภวํ ชญฺญา, อตฺถํ ธมฺมญฺจ พฺราหฺมณฯ

[170]

สฺวาธิปฺปาคา ภารทฺวาโช, สมฺภวสฺส อุปนฺติกํ;

ตมทฺทส มหาพฺรหฺมา, กีฬมานํ พหีปุเรฯ

[171]

รญฺโญหํ ปหิโต ทูโต, โกรพฺยสฺส ยสสฺสิโน;

‘‘อตฺถํ ธมฺมญฺจ ปุจฺเฉสิ’’, อิจฺจพฺรวิ ยุธิฏฺฐิโล;

ตํ ตฺวํ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ, สมฺภวกฺขาหิ ปุจฺฉิโตฯ

[172]

ตคฺฆ เต อหมกฺขิสฺสํ, ยถาปิ กุสโล ตถา;

ราชา จ โข ตํ ชานาติ, ยทิ กาหติ วา น วาฯ

[173]

‘‘อชฺช สุเว’’ติ สํเสยฺย, รญฺญา ปุฏฺโฐ สุจีรต;

มา กตฺวา อวสี ราชา, อตฺเถ ชาเต ยุธิฏฺฐิโลฯ

[174]

อชฺฌตฺตญฺเญว สํเสยฺย, รญฺญา ปุฏฺโฐ สุจีรต;

กุมฺมคฺคํ น นิเวเสยฺย, ยถา มูฬฺโห อเจตโส [อเจตโน (ก.)]ฯ

[175]

อตฺตานํ นาติวตฺเตยฺย, อธมฺมํ น สมาจเร;

อติตฺเถ นปฺปตาเรยฺย, อนตฺเถ น ยุโต สิยาฯ

[176]

โย จ เอตานิ ฐานานิ, กตฺตุํ ชานาติ ขตฺติโย;

สทา โส วฑฺฒเต ราชา, สุกฺกปกฺเขว จนฺทิมาฯ

[177]

ญาตีนญฺจ ปิโย โหติ, มิตฺเตสุ จ วิโรจติ;

กายสฺส เภทา สปฺปญฺโญ, สคฺคํ โส อุปปชฺชตีติฯ

สมฺภวชาตกํ ปญฺจมํฯ

516. มหากปิชาตกํ (6)

[178]

พาราณสฺยํ [พาราณสฺสํ (สี. ปี.)] อหู ราชา, กาสีนํ รฏฺฐวฑฺฒโน;

มิตฺตามจฺจปริพฺยูฬฺโห, อคมาสิ มิคาชินํ [มิคาชิรํ (สี.), มิคาจิรํ (ปี.)]ฯ

[179]

ตตฺถ พฺราหฺมณมทฺทกฺขิ, เสตํ จิตฺรํ กิลาสินํ;

วิทฺธสฺตํ โกวิฬารํว, กิสํ ธมนิสนฺถตํฯ

[180]

ปรมการุญฺญตํ ปตฺตํ, ทิสฺวา กิจฺฉคตํ นรํ;

อวจ พฺยมฺหิโต ราชา, ‘‘ยกฺขานํ กตโม นุสิฯ

[181]

‘‘หตฺถปาทา จ เต เสตา, ตโต เสตตรํ [เสตตโร (ปี.)] สิโร;

คตฺตํ กมฺมาสวณฺณํ เต, กิลาสพหุโล จสิฯ

[182]

‘‘วฏฺฏนาวฬิ [วฏฺฐนาวลิ (ปี.)] สงฺกาสา, ปิฏฺฐิ เต นินฺนตุนฺนตา;

กาฬปพฺพาว [กาฬปพฺพา จ (สฺยา.), กาฬา ปพฺพา จ (ปี.)] เต องฺคา, นาญฺญํ ปสฺสามิ เอทิสํฯ

[183]

‘‘อุคฺฆฏฺฏปาโท ตสิโต, กิโส ธมนิสนฺถโต;

ฉาโต อาตตฺตรูโปสิ [อาทิตฺตรูโปสิ (ก.), อติตฺตรูโปสิ (สฺยา. ก. อฏฺฐ.)], กุโตสิ กตฺถ คจฺฉสิฯ

[184]

‘‘ทุทฺทสี อปฺปกาโรสิ, ทุพฺพณฺโณ ภีมทสฺสโน;

ชเนตฺติ ยาปิ เต มาตา, น ตํ อิจฺเฉยฺย ปสฺสิตุํฯ

[185]

‘‘กิํ กมฺมมกรํ [กมฺมมกรา (สี. สฺยา. ปี.)] ปุพฺเพ, กํ อวชฺฌํ อฆาตยิ;

กิพฺพิสํ ยํ กริตฺวาน, อิทํ ทุกฺขํ อุปาคมิ’’ฯ

[186]

ตคฺฆ เต อหมกฺขิสฺสํ, ยถาปิ กุสโล ตถา;

สจฺจวาทิญฺหิ โลกสฺมิํ, ปสํสนฺตีธ ปณฺฑิตาฯ

[187]

เอโก จรํ โคคเวโส, มูฬฺโห อจฺจสริํ วเน;

อรญฺเญ อิรีเณ [อีริเณ (สี. สฺยา. ปี.)] วิวเน, นานากุญฺชรเสวิเตฯ

[188]

วาฬมิคานุจริเต, วิปฺปนฏฺโฐสฺมิ กานเน;

อจริํ ตตฺถ สตฺตาหํ, ขุปฺปิปาส [ขุปฺปิปาสา (สี. ปี.)] สมปฺปิโตฯ

[189]

ตตฺถ ตินฺทุกมทฺทกฺขิํ, วิสมฏฺฐํ พุภุกฺขิโต;

ปปาตมภิลมฺพนฺตํ, สมฺปนฺนผลธารินํฯ

[190]

วาตสฺสิตานิ ภกฺเขสิํ, ตานิ รุจฺจิํสุ เม ภุสํ;

อติตฺโต รุกฺขมารูหิํ [มารุยฺห (สี. สฺยา.)], ตตฺถ เหสฺสามิ อาสิโตฯ

[191]

เอกํ เม ภกฺขิตํ อาสิ, ทุติยํ อภิปตฺถิตํ;

ตโต สา ภญฺชถ สาขา, ฉินฺนา ผรสุนา วิยฯ

[192]

โสหํ สหาว สาขาหิ, อุทฺธํปาโท อวํสิโร;

อปฺปติฏฺเฐ อนาลมฺเพ, คิริทุคฺคสฺมิ ปาปตํฯ

[193]

ยสฺมา จ วาริ คมฺภีรํ, ตสฺมา น สมปชฺชิสํ [สมปชฺชสิํ (สี.), สมภชฺชิสํ (ปี.)];

ตตฺถ เสสิํ นิรานนฺโท, อนูนา [อนาโถ (สี.)] ทส รตฺติโยฯ

[194]

อเถตฺถ กปิ มาคญฺฉิ [มาคจฺฉิ (สฺยา. ก.)], โคนงฺคุโล ทรีจโร;

สาขาหิ สาขํ วิจรนฺโต, ขาทมาโน ทุมปฺผลํฯ

[195]

โส มํ ทิสฺวา กิสํ ปณฺฑุํ, การุญฺญมกรํ มยิ;

อมฺโภ โก นาม โส เอตฺถ, เอวํ ทุกฺเขน อฏฺฏิโตฯ

[196]

มนุสฺโส อมนุสฺโส วา, อตฺตานํ เม ปเวทย;

ตสฺสญฺชลิํ ปณาเมตฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิํฯ

[197]

มนุสฺโสหํ พฺยสมฺปตฺโต [วสมฺปตฺโต (สฺยา. ก.)], สา เม นตฺถิ อิโต คติ;

ตํ โว วทามิ ภทฺทํ โว, ตฺวญฺจ เม สรณํ ภวฯ

[198]

ครุํ [ครุ (สี. ปี.)] สิลํ คเหตฺวาน, วิจรี [วิจริ (ปี.)] ปพฺพเต กปิ;

สิลาย โยคฺคํ กตฺวาน, นิสโภ เอตทพฺรวิฯ

[199]

เอหิ เม ปิฏฺฐิมารุยฺห, คีวํ คณฺหาหิ พาหุภิ;

อหํ ตํ อุทฺธริสฺสามิ, คิริทุคฺคต เวคสาฯ

[200]

ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, วานรินฺทสฺส สิรีมโต;

ปิฏฺฐิมารุยฺห ธีรสฺส, คีวํ พาหาหิ อคฺคหิํฯ

[201]

โส มํ ตโต สมุฏฺฐาสิ, เตชสฺสี [เตชสี (สฺยา. ปี. ก.)] พลวา กปิ;

วิหญฺญมาโน กิจฺเฉน, คิริทุคฺคต เวคสาฯ

[202]

อุทฺธริตฺวาน มํ สนฺโต, นิสโภ เอตทพฺรวิ;

อิงฺฆ มํ สมฺม รกฺขสฺสุ, ปสฺสุปิสฺสํ มุหุตฺตกํฯ

[203]

สีหา พฺยคฺฆา จ ทีปี จ, อจฺฉโกกตรจฺฉโย;

เต มํ ปมตฺตํ หิํเสยฺยุํ, เต ตฺวํ ทิสฺวา นิวารย [ทิสฺวาน วารย (ปี.)]ฯ

[204]

เอวํ เม ปริตฺตาตูน [ปริตฺตาตุน (ก.)], ปสฺสุปิ โส มุหุตฺตกํ;

ตทาหํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิํ, ปฏิลจฺฉิํ อโยนิโสฯ

[205]

ภกฺโข อยํ มนุสฺสานํ, ยถา จญฺเญ วเน มิคา;

ยํ นูนิมํ วธิตฺวาน, ฉาโต ขาเทยฺย วานรํฯ

[206]

อสิโต [อาสิโก (ปี.)] จ คมิสฺสามิ, มํสมาทาย สมฺพลํ;

กนฺตารํ นิตฺถริสฺสามิ, ปาเถยฺยํ เม ภวิสฺสติฯ

[207]

ตโต สิลํ คเหตฺวาน, มตฺถกํ สนฺนิตาฬยิํ;

มม คตฺต [ภตฺต (สี. สฺยา.), หตฺถ (ปี.)] กิลนฺตสฺส, ปหาโร ทุพฺพโล อหุฯ

[208]

โส จ เวเคนุทปฺปตฺโต, กปิ รุหิร [รุธิร (สี.)] มกฺขิโต;

อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ, โรทนฺโต มํ อุทิกฺขติฯ

[209]

มายฺโยมํ กริ ภทฺทนฺเต, ตฺวญฺจ นาเมทิสํ กริ;

ตฺวญฺจ โข นาม ทีฆาวุ [ทีฆายุ (ปี.)], อญฺเญ [อญฺญํ (ปี.)] วาเรตุมรหสิฯ

[210]

อโห วต เร ปุริส, ตาว ทุกฺกรการก;

เอทิสา วิสมา ทุคฺคา, ปปาตา อุทฺธโต [อุทฺธโฏ (ปี.)] มยาฯ

[211]

อานีโต ปรโลกาว, ทุพฺเภยฺยํ มํ อมญฺญถ;

ตํ เตน ปาปธมฺเมน, ปาปํ ปาเปน จินฺติตํฯ

[212]

มา เหว ตฺวํ อธมฺมฏฺฐ, เวทนํ กฏุกํ ผุสิ;

มา เหว ปาปกมฺมํ ตํ, ผลํ เวฬุํว ตํ วธิฯ

[213]

ตยิเม นตฺถิ วิสฺสาโส, ปาปธมฺม อสญฺญต [ปาปธมฺมํ อมญฺญถ (ปี.)];

เอหิ เม ปิฏฺฐิโต คจฺฉ, ทิสฺสมาโนว สนฺติเกฯ

[214]

มุตฺโตสิ หตฺถา วาฬานํ, ปตฺโตสิ มานุสิํ ปทํ;

เอส มคฺโค อธมฺมฏฺฐ, เตน คจฺฉ ยถาสุขํฯ

[215]

อิทํ วตฺวา คิริจโร, รหเท [รุหิรํ (สฺยา. ก.)] ปกฺขลฺย มตฺถกํ;

อสฺสูนิ สมฺปมชฺชิตฺวา, ตโต ปพฺพตมารุหิฯ

[216]

โสหํ เตนาภิสตฺโตสฺมิ, ปริฬาเหน อฏฺฏิโต;

ฑยฺหมาเนน คตฺเตน, วาริํ ปาตุํ อุปาคมิํฯ

[217]

อคฺคินา วิย สนฺตตฺโต, รหโท รุหิรมกฺขิโต;

ปุพฺพโลหิตสงฺกาโส, สพฺโพ เม สมปชฺชถฯ

[218]

ยาวนฺโต อุทพินฺทูนิ, กายสฺมิํ นิปติํสุ เม;

ตาวนฺโต คณฺฑ [คณฺฑู (สี. ปี.), คณฺฑุ (สฺยา.)] ชาเยถ, อทฺธเพลุวสาทิสาฯ

[219]

ปภินฺนา ปคฺฆริํสุ เม, กุณปา ปุพฺพโลหิตา;

เยน เยเนว คจฺฉามิ, คาเมสุ นิคเมสุ จฯ

[220]

ทณฺฑหตฺถา นิวาเรนฺติ, อิตฺถิโย ปุริสา จ มํ;

โอกฺกิตา [โอกิณฺณา (สี.)] ปูติคนฺเธน, มาสฺสุ โอเรน อาคมา [มาคมา (สี. ปี.)]ฯ

[221]

เอตาทิสํ อิทํ ทุกฺขํ, สตฺต วสฺสานิ ทานิ เม;

อนุโภมิ สกํ กมฺมํ, ปุพฺเพ ทุกฺกฏมตฺตโนฯ

[222]

ตํ โว วทามิ ภทฺทนฺเต [ภทฺทํ โว (สี. ปี.)], ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา;

มาสฺสุ มิตฺตาน [มิตฺตานํ (สี. ปี.)] ทุพฺภิตฺโถ, มิตฺตทุพฺโภ หิ ปาปโกฯ

[223]

กุฏฺฐี กิลาสี ภวติ, โย มิตฺตานิธ ทุพฺภติ [โย มิตฺตานํ อิธทฺทุภิ (สี. อฏฺฐ.), โย มิตฺตานํ อิธ ทุพฺภติ (ปี.)];

กายสฺส เภทา มิตฺตทฺทุ [มิตฺตทุพฺภี (สฺยา. ก.)], นิรยํ โสปปชฺชตีติ [โส อุปปชฺชตีติ (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ

มหากปิชาตกํ ฉฏฺฐํฯ

517. ทกรกฺขสชาตกํ (7)

[224]

สเจ โว วุยฺหมานานํ, สตฺตนฺนํ อุทกณฺณเว;

มนุสฺสพลิเมสาโน, นาวํ คณฺเหยฺย รกฺขโส;

อนุปุพฺพํ กถํ ทตฺวา, มุญฺเจสิ ทกรกฺขสา [ทกรกฺขโต (ปี.)]ฯ

[225]

มาตรํ ปฐมํ ทชฺชํ, ภริยํ ทตฺวาน ภาตรํ;

ตโต สหายํ ทตฺวาน, ปญฺจมํ ทชฺชํ [ทชฺช (สฺยา.)] พฺราหฺมณํ;

ฉฏฺฐาหํ ทชฺชมตฺตานํ, เนว ทชฺชํ มโหสธํฯ

[226]

โปเสตา เต ชเนตฺตี จ, ทีฆรตฺตานุกมฺปิกา;

ฉพฺภี ตยิ ปทุสฺสติ [ปทุฏฺฐสฺมิํ (สี. สฺยา.)], ปณฺฑิตา อตฺถทสฺสินี;

อญฺญํ อุปนิสํ กตฺวา, วธา ตํ ปริโมจยิฯ

[227]

ตํ ตาทิสิํ [ตาทิสํ (ก.)] ปาณททิํ, โอรสํ คพฺภธารินิํ [คพฺภธาริณิํ (สี. สฺยา.)];

มาตรํ เกน โทเสน, ทชฺชาสิ ทกรกฺขิโน [ทกรกฺขโต (ปี.)]ฯ

[228]

ทหรา วิยลงฺการํ, ธาเรติ อปิฬนฺธนํ;

โทวาริเก อนีกฏฺเฐ, อติเวลํ ปชคฺฆติ [สญฺชคฺฆติ (ก.)]ฯ

[229]

อโถปิ ปฏิราชูนํ, สยํ ทูตานิ สาสติ;

มาตรํ เตน โทเสน, ทชฺชาหํ ทกรกฺขิโนฯ

[230]

อิตฺถิคุมฺพสฺส ปวรา, อจฺจนฺตํ ปิยภาณินี [อจฺจนฺตปิยวาทินี (สี. ปี.)];

อนุคฺคตา [อนุพฺพตา (สฺยา.), อนุปุพฺพตา (ก.)] สีลวตี, ฉายาว อนปายินีฯ

[231]

อกฺโกธนา ปุญฺญวตี [ปญฺญวตี (สี. ปี.)], ปณฺฑิตา อตฺถทสฺสินี;

อุพฺพริํ [อุปฺปริํ (สี.)] เกน โทเสน, ทชฺชาสิ ทกรกฺขิโนฯ

[232]

ขิฑฺฑารติสมาปนฺนํ, อนตฺถวสมาคตํ;

สา มํ สกาน ปุตฺตานํ, อยาจํ ยาจเต ธนํฯ

[233]

โสหํ ททามิ สารตฺโต [สารโต (สฺยา.)], พหุํ อุจฺจาวจํ ธนํ;

สุทุจฺจชํ จชิตฺวาน, ปจฺฉา โสจามิ ทุมฺมโน;

อุพฺพริํ เตน โทเสน, ทชฺชาหํ ทกรกฺขิโนฯ

[234]

เยโนจิตา ชนปทา [ชานปทา (สี. สฺยา. ปี.)], อานีตา จ ปฏิคฺคหํ;

อาภตํ ปรรชฺเชภิ, อภิฏฺฐาย พหุํ ธนํฯ

[235]

ธนุคฺคหานํ ปวรํ, สูรํ ติขิณมนฺตินํ;

ภาตรํ เกน โทเสน, ทชฺชาสิ ทกรกฺขิโนฯ

[236]

เยโนจิตา [มโยจิตา (สี.), มยาจิตา (ปี.)] ชนปทา, อานีตา จ ปฏิคฺคหํ;

อาภตํ ปรรชฺเชภิ, อภิฏฺฐาย พหุํ ธนํฯ

[237]

ธนุคฺคหานํ ปวโร, สูโร ติขิณมนฺติ จ [ติขิณมนฺติโน (ก.)];

มยายํ [มยา โส (สี. ปี.)] สุขิโต ราชา, อติมญฺญติ ทารโกฯ

[238]

อุปฏฺฐานมฺปิ เม อยฺเย, น โส เอติ ยถา ปุเร;

ภาตรํ เตน โทเสน, ทชฺชาหํ ทกรกฺขิโนฯ

[239]

เอกรตฺเตน อุภโย, ตฺวญฺเจว ธนุเสข จ [ธนุเสขวา (สี. สฺยา. ปี.)];

อุโภ ชาเตตฺถ ปญฺจาลา, สหายา สุสมาวยาฯ

[240]

จริยา ตํ อนุพนฺธิตฺโถ [อนุพนฺโธ (ก.)], เอกทุกฺขสุโข ตว;

อุสฺสุกฺโก เต ทิวารตฺติํ, สพฺพกิจฺเจสุ พฺยาวโฏ;

สหายํ เกน โทเสน, ทชฺชาสิ ทกรกฺขิโนฯ

[241]

จริยา มํ อยํ [จริยาย อยํ (สี. ปี.)] อยฺเย, ปชคฺฆิตฺโถ [สญฺชคฺฆิตฺโถ (สฺยา.)] มยา สห;

อชฺชาปิ เตน วณฺเณน, อติเวลํ ปชคฺฆติฯ

[242]

อุพฺพริยาปิหํ อยฺเย, มนฺตยามิ รโหคโต;

อนามนฺโต [อนามนฺตา (สี.)] ปวิสติ, ปุพฺเพ อปฺปฏิเวทิโตฯ

[243]

ลทฺธทฺวาโร [ลทฺธวาโร (สี. ปี.)] กโตกาโส, อหิริกํ อนาทรํ;

สหายํ เตน โทเสน, ทชฺชาหํ ทกรกฺขิโนฯ

[244]

กุสโล สพฺพนิมิตฺตานํ, รุตญฺญู [รุทญฺญู (สี. สฺยา. ปี.)] อาคตาคโม;

อุปฺปาเต สุปิเน ยุตฺโต, นิยฺยาเน จ ปเวสเนฯ

[245]

ปฏฺโฐ [ปทฺโธ (สี. ปี.)] ภูมนฺตลิกฺขสฺมิํ, นกฺขตฺตปทโกวิโท;

พฺราหฺมณํ เกน โทเสน, ทชฺชาสิ ทกรกฺขิโนฯ

[246]

ปริสายมฺปิ เม อยฺเย, อุมฺมีลิตฺวา อุทิกฺขติ;

ตสฺมา อจฺจภมุํ ลุทฺทํ, ทชฺชาหํ ทกรกฺขิโนฯ

[247]

สสมุทฺทปริยายํ , มหิํ สาครกุณฺฑลํ;

วสุนฺธรํ อาวสสิ, อมจฺจปริวาริโตฯ

[248]

จาตุรนฺโต มหารฏฺโฐ, วิชิตาวี มหพฺพโล;

ปถพฺยา เอกราชาสิ, ยโส เต วิปุลํ คโตฯ

[249]

โสฬสิตฺถิสหสฺสานิ, อามุตฺตมณิกุณฺฑลา;

นานาชนปทา นารี, เทวกญฺญูปมา สุภาฯ

[250]

เอวํ สพฺพงฺคสมฺปนฺนํ, สพฺพกามสมิทฺธินํ;

สุขิตานํ ปิยํ ทีฆํ, ชีวิตํ อาหุ ขตฺติยฯ

[251]

อถ ตฺวํ เกน วณฺเณน, เกน วา ปน เหตุนา;

ปณฺฑิตํ อนุรกฺขนฺโต, ปาณํ จชสิ ทุจฺจชํฯ

[252]

ยโตปิ อาคโต อยฺเย, มม หตฺถํ มโหสโธ;

นาภิชานามิ ธีรสฺส, อนุมตฺตมฺปิ ทุกฺกฏํฯ

[253]

สเจ จ กิสฺมิจิ กาเล, มรณํ เม ปุเร สิยา;

โส เม ปุตฺเต [ปุตฺเต จ เม (สี. สฺยา. ปี.] ปปุตฺเต จ, สุขาเปยฺย มโหสโธฯ

[254]

อนาคตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ, สพฺพมตฺถมฺปิ ปสฺสติ [สพฺพมตฺถํ วิปสฺสติ (สี. สฺยา. ปี.)];

อนาปราธกมฺมนฺตํ, น ทชฺชํ ทกรกฺขิโนฯ

[255]

อิทํ สุณาถ ปญฺจาลา, จูฬเนยฺยสฺส [จูฬนียสฺส (สี.)] ภาสิตํ;

ปณฺฑิตํ อนุรกฺขนฺโต, ปาณํ จชติ ทุจฺจชํฯ

[256]

มาตุ ภริยาย ภาตุจฺจ, สขิโน พฺราหฺมณสฺส จ;

อตฺตโน จาปิ ปญฺจาโล, ฉนฺนํ จชติ ชีวิตํฯ

[257]

เอวํ มหตฺถิกา [ขหิทฺธิยา (สฺยา.), มหิทฺธิกา (ก.)] ปญฺญา, นิปุณา สาธุจินฺตินี;

ทิฏฺฐธมฺมหิตตฺถาย, สมฺปรายสุขาย จาติฯ

ทกรกฺขสชาตกํ สตฺตมํฯ

518. ปณฺฑรนาคราชชาตกํ (8)

[258]

วิกิณฺณวาจํ อนิคุยฺห [อนิคูฬฺห (ปี.)] มนฺตํ, อสญฺญตํ อปริจกฺขิตารํ [อปริรกฺขิตารํ (ก.)];

ภยํ ตมนฺเวติ สยํ อโพธํ, นาคํ ยถา ปณฺฑรกํ สุปณฺโณ [สุวณฺโณ (ก.)]ฯ

[259]

โย คุยฺหมนฺตํ ปริรกฺขเนยฺยํ, โมหา นโร สํสติ หาสมาโน [ภาสมาโน (ปี.)];

ตํ ภินฺนมนฺตํ ภยมนฺเวติ ขิปฺปํ, นาคํ ยถา ปณฺฑรกํ สุปณฺโณฯ

[260]

นานุมิตฺโต ครุํ อตฺถํ, คุยฺหํ เวทิตุมรหติ;

สุมิตฺโต จ อสมฺพุทฺธํ, สมฺพุทฺธํ วา อนตฺถ วาฯ

[261]

วิสฺสาสมาปชฺชิมหํ อเจลํ [อเจโล (สี. ปี.)], สมโณ อยํ สมฺมโต ภาวิตตฺโต;

ตสฺสาหมกฺขิํ วิวริํ [วิวรํ (สี.)] คุยฺหมตฺถํ, อตีตมตฺโถ กปณํ [กปโณ (ปี.)] รุทามิฯ

[262]

ตสฺสาหํ ปรมํ [ปุริมํ (สี.)] พฺรหฺเม คุยฺหํ, วาจญฺหิ มํ นาสกฺขิํ [นาสกฺขิ (ปี.)] สํยเมตุํ;

ตปฺปกฺขโต หิ ภยมาคตํ มมํ, อตีตมตฺโถ กปณํ รุทามิฯ

[263]

โย เว นโร สุหทํ มญฺญมาโน, คุยฺหมตฺถํ สํสติ ทุกฺกุลีเน;

โทสา ภยา อถวา ราครตฺตา [ราครตฺโต (สี. สฺยา. ปี.)], ปลฺลตฺถิโต [ปลฺลิตฺโถ (ปี.), ปลฺลตฺติโต (ก.)] พาโล อสํสยํ โสฯ

[264]

ติโรกฺขวาโจ อสตํ ปวิฏฺโฐ, โย สงฺคตีสุ มุทีเรติ วากฺยํ;

อาสีวิโส ทุมฺมุโขตฺยาหุ ตํ นรํ, อารา อารา [อารา อรา (ปี.)] สํยเม ตาทิสมฺหาฯ

[265]

อนฺนํ ปานํ กาสิก [กาสิกํ (ปี.)] จนฺทนญฺจ, มนาปิตฺถิโย มาลมุจฺฉาทนญฺจ;

โอหาย คจฺฉามเส สพฺพกาเม, สุปณฺณ ปาณูปคตาว ตฺยมฺหาฯ

[266]

โก นีธ ติณฺณํ ครหํ อุเปติ, อสฺมิํธ โลเก ปาณภู นาคราช;

สมโณ สุปณฺโณ อถ วา ตฺวเมว, กิํ การณา ปณฺฑรกคฺคหีโตฯ

[267]

สมโณติ เม สมฺมตตฺโต อโหสิ, ปิโย จ เม มนสา ภาวิตตฺโต;

ตสฺสาหมกฺขิํ วิวริํ คุยฺหมตฺถํ, อตีตมตฺโถ กปณํ รุทามิฯ

[268]

น จตฺถิ สตฺโต อมโร ปถพฺยา, ปญฺญาวิธา นตฺถิ น นินฺทิตพฺพา;

สจฺเจน ธมฺเมน ธิติยา [ธิยา (สี. ปี.)] ทเมน, อลพฺภมพฺยาหรตี นโร อิธฯ

[269]

มาตาปิตา ปรมา พนฺธวานํ, นาสฺส ตติโย อนุกมฺปกตฺถิ;

เตสมฺปิ คุยฺหํ ปรมํ น สํเส, มนฺตสฺส เภทํ ปริสงฺกมาโนฯ

[270]

มาตาปิตา ภคินี ภาตโร จ, สหายา วา ยสฺส โหนฺติ สปกฺขา;

เตสมฺปิ คุยฺหํ ปรมํ น สํเส, มนฺตสฺส เภทํ ปริสงฺกมาโนฯ

[271]

ภริยา เจ ปุริสํ วชฺชา, โกมารี ปิยภาณินี;

ปุตฺตรูปยสูเปตา , ญาติสงฺฆปุรกฺขตา, ตสฺสาปิ คุยฺหํ ปรมํ น สํเส;

มนฺตสฺส เภทํ ปริสงฺกมาโนฯ

[272]

น คุยฺหมตฺถํ [คุยฺหตฺถํ (ก.)] วิวเรยฺย, รกฺเขยฺย นํ ยถา นิธิํ;

น หิ ปาตุกโต สาธุ, คุยฺโห อตฺโถ ปชานตาฯ

[273]

ถิยา คุยฺหํ น สํเสยฺย, อมิตฺตสฺส จ ปณฺฑิโต;

โย จามิเสน สํหีโร, หทยตฺเถโน จ โย นโรฯ

[274]

คุยฺหมตฺถํ อสมฺพุทฺธํ, สมฺโพธยติ โย นโร;

มนฺตเภทภยา ตสฺส, ทาสภูโต ติติกฺขติฯ

[275]

ยาวนฺโต ปุริสสฺสตฺถํ, คุยฺหํ ชานนฺติ มนฺตินํ;

ตาวนฺโต ตสฺส อุพฺเพคา, ตสฺมา คุยฺหํ น วิสฺสเชฯ

[276]

วิวิจฺจ ภาเสยฺย ทิวา รหสฺสํ, รตฺติํ คิรํ นาติเวลํ ปมุญฺเจ;

อุปสฺสุติกา หิ สุณนฺติ มนฺตํ, ตสฺมา มนฺโต ขิปฺปมุเปติ เภทํฯ

[277]

ยถาปิ อสฺส [อโย (สฺยา.), อย (ก.)] นครํ มหนฺตํ, อทฺวารกํ [อาฬารกํ (ปี.)] อายสํ ภทฺทสาลํ;

สมนฺตขาตาปริขาอุเปตํ, เอวมฺปิ เม เต อิธ คุยฺหมนฺตาฯ

[278]

เย คุยฺหมนฺตา อวิกิณฺณวาจา, ทฬฺหา สทตฺเถสุ นรา ทุชิวฺห [ทุชิวฺหา (สฺยา. ปี.)];

อารา อมิตฺตา พฺยวชนฺติ เตหิ, อาสีวิสา วา ริว สตฺตุสงฺฆา [สตฺตสงฺฆา (สี. สฺยา.)]ฯ

[279]

หิตฺวา ฆรํ ปพฺพชิโต อเจโล, นคฺโค มุณฺโฑ จรติ ฆาสเหตุ;

ตมฺหิ [ตมฺหี (ปี.)] นุ โข วิวริํ คุยฺหมตฺถํ, อตฺถา จ ธมฺมา จ อปคฺคตมฺหา [อปาคตมฺหา (สี.), อปคตมฺหา (สฺยา.), อวาคตมฺหา (ปี.)]ฯ

[280]

กถํกโร โหติ สุปณฺณราช, กิํสีโล เกน วเตน วตฺตํ;

สมโณ จรํ หิตฺวา มมายิตานิ, กถํกโร สคฺคมุเปติ ฐานํฯ

[281]

หิริยา ติติกฺขาย ทเมนุเปโต [ทเมน ขนฺติยา (สี. สฺยา. ปี.)], อกฺโกธโน เปสุณิยํ ปหาย;

สมโณ จรํ หิตฺวา มมายิตานิ, เอวํกโร สคฺคมุเปติ ฐานํฯ

[282]

มาตาว ปุตฺตํ ตรุณํ ตนุชฺชํ [ตนูชํ (สี.)], สมฺผสฺสตา [สมฺปสฺส ตํ (สี. ปี.)] สพฺพคตฺตํ ผเรติ;

เอวมฺปิ เม ตฺวํ ปาตุรหุ ทิชินฺท, มาตาว ปุตฺตํ อนุกมฺปมาโนฯ

[283]

หนฺทชฺช ตฺวํ มุญฺจ [มุจฺจ (สี.)] วธา ทุชิวฺห, ตโย หิ ปุตฺตา น หิ อญฺโญ อตฺถิ;

อนฺเตวาสี ทินฺนโก อตฺรโช จ, รชฺชสฺสุ [รชสฺสุ (สี. สฺยา. ปี.)] ปุตฺตญฺญตโร เม อโหสิฯ

[284]

อิจฺเจว วากฺยํ วิสชฺชี สุปณฺโณ, ภุมฺยํ ปติฏฺฐาย ทิโช ทุชิวฺหํ;

มุตฺตชฺช ตฺวํ สพฺพภยาติวตฺโต, ถลูทเก โหหิ มยาภิคุตฺโตฯ

[285]

อาตงฺกินํ ยถา กุสโล ภิสกฺโก, ปิปาสิตานํ รหโทว สีโต;

เวสฺมํ ยถา หิมสีตฏฺฏิตานํ [หิมสิสิรฏฺฏิตานํ (ปี.)], เอวมฺปิ เต สรณมหํ ภวามิฯ

[286]

สนฺธิํ กตฺวา อมิตฺเตน, อณฺฑเชน ชลาพุช;

วิวริย ทาฐํ เสสิ, กุโต ตํ ภยมาคตํฯ

[287]

สงฺเกเถว อมิตฺตสฺมิํ, มิตฺตสฺมิมฺปิ น วิสฺสเส;

อภยา ภยมุปฺปนฺนํ, อปิ มูลานิ กนฺตติฯ

[288]

กถํ นุ วิสฺสเส ตฺยมฺหิ, เยนาสิ กลโห กโต;

นิจฺจยตฺเตน ฐาตพฺพํ, โส ทิสพฺภิ [โส ทิสมฺหิ (ปี.)] น รชฺชติฯ

[289]

วิสฺสาสเย น จ ตํ [นํ (สี. สฺยา. ปี.)] วิสฺสเยยฺย, อสงฺกิโต สงฺกิโต จ [อสงฺกิโต จ สงฺกิโต (สี. ปี.)] ภเวยฺย;

ตถา ตถา วิญฺญู ปรกฺกเมยฺย, ยถา ยถา ภาวํ ปโร น ชญฺญาฯ

[290]

เต เทววณฺณา [เทววณฺณี (ปี.)] สุขุมาลรูปา, อุโภ สมา สุชยา [สุชโย (สี. สฺยา. ปี.)] ปุญฺญขนฺธา [ปุญฺญคนฺธา (ปี.)];

อุปาคมุํ กรมฺปิยํ [กาทมฺพิยํ (สี.), การมฺพิยํ (ปี.)] อเจลํ, มิสฺสีภูตา อสฺสวาหาว นาคาฯ

[291]

ตโต หเว ปณฺฑรโก อเจลํ, สยเมวุปาคมฺม อิทํ อโวจ;

มุตฺตชฺชหํ สพฺพภยาติวตฺโต, น หิ [ห (ปี.)] นูน ตุยฺหํ มนโส ปิยมฺหาฯ

[292]

ปิโย หิ เม อาสิ สุปณฺณราชา, อสํสยํ ปณฺฑรเกน สจฺจํ;

โส ราครตฺโตว อกาสิเมตํ, ปาปกมฺมํ [ปาปํ กมฺมํ (สี. ปี.)] สมฺปชาโน น โมหาฯ

[293]

น เม ปิยํ อปฺปิยํ วาปิ โหติ, สมฺปสฺสโต โลกมิมํ ปรญฺจ;

สุสญฺญตานญฺหิ วิยญฺชเนน, อสญฺญโต โลกมิมํ จราสิฯ

[294]

อริยาวกาโสสิ อนริโยวาสิ [อนริโย จาสิ (สี. ปี.)], อสญฺญโต สญฺญตสนฺนิกาโส;

กณฺหาภิชาติโกสิ อนริยรูโป, ปาปํ พหุํ ทุจฺจริตํ อจาริฯ

[295]

อทุฏฺฐสฺส ตุวํ ทุพฺภิ, ทุพฺภี [ทูภิ, ทูภี (ปี.)] จ ปิสุโณ จสิ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, มุทฺธา เต ผลตุ สตฺตธาฯ

[296]

ตสฺมา หิ มิตฺตานํ น ทุพฺภิตพฺพํ, มิตฺตทุพฺภา [มิตฺตทุพฺภา หิ (สฺยา.)] ปาปิโย นตฺถิ อญฺโญ;

อาสิตฺตสตฺโต นิหโต ปถพฺยา, อินฺทสฺส วากฺเยน หิ สํวโร หโตติฯ

ปณฺฑรนาคราชชาตกํ [ปณฺฑรกชาตกํ (สี. สฺยา. ปี.)] อฏฺฐมํฯ

519. สมฺพุลาชาตกํ (9)

[297]

กา เวธมานา คิริกนฺทรายํ, เอกา ตุวํ ติฏฺฐสิ สํหิตูรุ [สญฺญตูร (สี. ปี.), สญฺจิตูรุ (สฺยา.)];

ปุฏฺฐาสิ เม ปาณิปเมยฺยมชฺเฌ, อกฺขาหิ เม นามญฺจ พนฺธเว จฯ

[298]

โอภาสยํ วนํ รมฺมํ, สีหพฺยคฺฆนิเสวิตํ;

กา วา ตฺวมสิ กลฺยาณิ, กสฺส วา ตฺวํ สุมชฺฌิเม;

อภิวาเทมิ ตํ ภทฺเท, ทานวาหํ นมตฺถุ เตฯ

[299]

โย ปุตฺโต กาสิราชสฺส, โสตฺถิเสโนติ ตํ วิทู;

ตสฺสาหํ สมฺพุลา ภริยา, เอวํ ชานาหิ ทานว;

อภิวาเทมิ ตํ ภนฺเต [ภทฺทนฺเต (สี. สฺยา.)], สมฺพุลาหํ นมตฺถุ เตฯ

[300]

เวเทหปุตฺโต ภทฺทนฺเต, วเน วสติ อาตุโร;

ตมหํ โรคสมฺมตฺตํ, เอกา เอกํ อุปฏฺฐหํ [อุปฏฺฐหิํ (สี.)]ฯ

[301]

อหญฺจ วนมุญฺฉาย, มธุมํสํ มิคาพิลํ [มิคาวิลํ (สี.)];

ยทา หรามิ ตํ ภกฺโข, ตสฺส นูนชฺช นาธติ [นาถติ (ก.)]ฯ

[302]

กิํ วเน ราชปุตฺเตน, อาตุเรน กริสฺสสิ;

สมฺพุเล ปริจิณฺเณน, อหํ ภตฺตา ภวามิ เตฯ

[303]

โสกฏฺฏาย ทุรตฺตาย, กิํ รูปํ วิชฺชเต มม;

อญฺญํ ปริเยส ภทฺทนฺเต, อภิรูปตรํ มยาฯ

[304]

เอหิมํ คิริมารุยฺห, ภริยา เม [มยฺหํ (สี. สฺยา. ปี.)] จตุสฺสตา;

ตาสํ ตฺวํ ปวรา โหหิ, สพฺพกามสมิทฺธินีฯ

[305]

นูน [นนุ (สี. สฺยา. ปี. ก.)] ตารกวณฺณาเภ [หาฏกวณฺณาเภ (ปี.)], ยํ กิญฺจิ มนสิจฺฉสิ;

สพฺพํ ตํ ปจุรํ มยฺหํ, รมสฺสฺวชฺช [รมสุชฺช (สี. สฺยา.)] มยา สหฯ

[306]

โน เจ ตุวํ มเหเสยฺยํ, สมฺพุเล การยิสฺสสิ;

อลํ ตฺวํ ปาตราสาย, ปณฺเห [มญฺเญ (สี. ปี.)] ภกฺขา ภวิสฺสสิฯ

[307]

ตญฺจ สตฺตชโฏ ลุทฺโท, กฬาโร ปุริสาทโก;

วเน นาถํ อปสฺสนฺติํ, สมฺพุลํ อคฺคหี ภุเชฯ

[308]

อธิปนฺนา ปิสาเจน, ลุทฺเทนามิสจกฺขุนา;

สา จ สตฺตุวสมฺปตฺตา, ปติเมวานุโสจติฯ

[309]

น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ, ยํ มํ ขาเทยฺย รกฺขโส;

ยญฺจ เม อยฺยปุตฺตสฺส, มโน เหสฺสติ อญฺญถาฯ

[310]

น สนฺติ เทวา ปวสนฺติ นูน, น หิ นูน สนฺติ อิธ โลกปาลา;

สหสา กโรนฺตานมสญฺญตานํ, น หิ นูน สนฺติ ปฏิเสธิตาโรฯ

[311]

อิตฺถีนเมสา ปวรา ยสสฺสินี, สนฺตา สมา อคฺคิริวุคฺคเตชา;

ตญฺเจ ตุวํ รกฺขสาเทสิ กญฺญํ, มุทฺธา จ หิ สตฺตธา เต ผเลยฺย;

มา ตฺวํ ทหี [ชหี (ปี.)] มุญฺจ ปติพฺพตาย [ปติพฺพตา สา (สี.), ปติพฺพตา ยา (ปี.)]ฯ

[312]

สา จ อสฺสมมาคจฺฉิ, ปมุตฺตา ปุริสาทกา;

นีฬํ [นิฑฺฑํ (สฺยา. ก.)] ปฬินํ สกุณีว [ผลินสกุณีว (สี. สฺยา. ปี.)], คตสิงฺคํว อาลยํฯ

[313]

สา ตตฺถ ปริเทเวสิ, ราชปุตฺตี ยสสฺสินี;

สมฺพุลา อุตุมตฺตกฺขา, วเน นาถํ อปสฺสนฺตี [อปสฺสตี (สี.)]ฯ

[314]

สมเณ พฺราหฺมเณ วนฺเท, สมฺปนฺนจรเณ อิเส;

ราชปุตฺตํ อปสฺสนฺตี, ตุมฺหํมฺหิ [ตุมฺหํ หิ (ปี.)] สรณํ คตาฯ

[315]

วนฺเท สีเห จ พฺยคฺเฆ จ, เย จ อญฺเญ วเน มิคา;

ราชปุตฺตํ อปสฺสนฺตี, ตุมฺหํมฺหิ สรณํ คตาฯ

[316]

ติณา [ติณ (ปี.)] ลตานิ โอสธฺโย, ปพฺพตานิ วนานิ จ;

ราชปุตฺตํ อปสฺสนฺตี, ตุมฺหํมฺหิ สรณํ คตาฯ

[317]

วนฺเท อินฺทีวรีสามํ, รตฺติํ นกฺขตฺตมาลินิํ;

ราชปุตฺตํ อปสฺสนฺตี, ตุมฺหํมฺหิ สรณํ คตาฯ

[318]

วนฺเท ภาคีรถิํ คงฺคํ, สวนฺตีนํ ปฏิคฺคหํ;

ราชปุตฺตํ อปสฺสนฺตี, ตุมฺหํมฺหิ สรณํ คตาฯ

[319]

วนฺเท อหํ ปพฺพตราชเสฏฺฐํ, หิมวนฺตํ สิลุจฺจยํ;

ราชปุตฺตํ อปสฺสนฺตี, ตุมฺหํมฺหิ สรณํ คตาฯ

[320]

อติสายํ วตาคจฺฉิ, ราชปุตฺติ ยสสฺสินิ;

เกน นุชฺช สมาคจฺฉิ [สมาคจฺฉิ (สี. ปี.)], โก เต ปิยตโร มยาฯ

[321]

อิทํ โขหํ ตทาโวจํ [ตทโวจํ (สี. สฺยา.)], คหิตา เตน สตฺตุนา;

น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ, ยํ มํ ขาเทยฺย รกฺขโส;

ยญฺจ เม อยฺยปุตฺตสฺส, มโน เหสฺสติ อญฺญถาฯ

[322]

โจรีนํ พหุพุทฺธีนํ, ยาสุ สจฺจํ สุทุลฺลภํ;

ถีนํ ภาโว ทุราชาโน, มจฺฉสฺเสโวทเก คตํฯ

[323]

ตถา มํ สจฺจํ ปาเลตุ, ปาลยิสฺสติ เจ มมํ;

ยถาหํ นาภิชานามิ, อญฺญํ ปิยตรํ ตยา;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, พฺยาธิ เต วูปสมฺมตุฯ

[324]

เย กุญฺชรา สตฺตสตา อุฬารา, รกฺขนฺติ รตฺตินฺทิวมุยฺยุตาวุธา;

ธนุคฺคหานญฺจ สตานิ โสฬส, กถํวิเธ ปสฺสสิ ภทฺเท สตฺตโวฯ

[325]

อลงฺกตาโย ปทุมุตฺตรตฺตจา, วิราคิตา ปสฺสติ หํสคคฺครา;

ตาสํ สุณิตฺวา มิตคีตวาทิตํ [มิตคีตวาทินํ (ปี.)], น ทานิ เม ตาต ตถา ยถา ปุเรฯ

[326]

สุวณฺณสํกจฺจธรา สุวิคฺคหา, อลงฺกตา มานุสิยจฺฉรูปมา;

เสโนปิยา [เสนูปิยา (ปี.)] ตาต อนินฺทิตงฺคิโย, ขตฺติยกญฺญา ปฏิโลภยนฺติ [ปฏิลาภยนฺติ (ปี.)] นํฯ

[327]

สเจ อหํ ตาต ตถา ยถา ปุเร, ปติํ ตมุญฺฉาย ปุนา วเน ภเร;

สมฺมานเย มํ น จ มํ วิมานเย, อิโตปิ เม ตาต ตโต วรํ สิยาฯ

[328]

ยมนฺนปาเน วิปุลสฺมิ โอหิเต, นารี วิมฏฺฐาภรณา อลงฺกตา;

สพฺพงฺคุเปตา [ปญฺจงฺคุเปตา (สี. สฺยา. ปี.)] ปติโน จ อปฺปิยา, อพชฺฌ [อวชฺฌ (สฺยา.), อาพชฺฌ (ปี.)] ตสฺสา มรณํ ตโต วรํฯ

[329]

อปิ เจ ทลิทฺทา กปณา อนาฬฺหิยา, กฏาทุตียา ปติโน จ สา ปิยา;

สพฺพงฺคุเปตายปิ อปฺปิยาย, อยเมว เสยฺยา [เสยฺโย (สฺยา. ก.)] กปณาปิ ยา ปิยา [กปณาปิ ยา (ก.)]ฯ

[330]

สุทุลฺลภิตฺถี ปุริสสฺส ยา หิตา, ภตฺติตฺถิยา ทุลฺลโภ โย หิโต จ;

หิตา จ เต สีลวตี จ ภริยา, ชนินฺท ธมฺมํ จร สมฺพุลายฯ

[331]

สเจ ตุวํ วิปุเล ลทฺธโภเค, อิสฺสาวติณฺณา มรณํ อุเปสิ;

อหญฺจ เต ภทฺเท อิมา ราชกญฺญา [อิมา จ กญฺญา (ปี.)], สพฺเพ [สพฺเพว (สี. สฺยา. ปี.)] เต วจนกรา ภวามาติฯ

สมฺพุลาชาตกํ นวมํฯ

520. คนฺธตินฺทุกชาตกํ (10)

[332]

อปฺปมาโท อมตํ ปทํ [อมตปทํ (สี. ปี.)], ปมาโท มจฺจุโน ปทํ;

อปฺปมตฺตา น มียนฺติ, เย ปมตฺตา ยถา มตาฯ

[333]

มทา ปมาโท ชาเยถ, ปมาทา ชายเต ขโย;

ขยา ปโทสา [ขยา จ โทสา (สี.)] ชายนฺติ, มา ปมาโท [มา มโท (สี. สฺยา. ปี.)] ภรตูสภ [ภารธูสภ (ก.)]ฯ

[334]

พหู หิ ขตฺติยา ชีนา, อตฺถํ รฏฺฐํ ปมาทิโน;

อโถปิ คามิโน คามา, อนคารา อคาริโนฯ

[335]

ขตฺติยสฺส ปมตฺตสฺส, รฏฺฐสฺมิํ รฏฺฐวฑฺฒน;

สพฺเพ โภคา วินสฺสนฺติ, รญฺโญ ตํ วุจฺจเต อฆํฯ

[336]

เนส ธมฺโม มหาราช, อติเวลํ ปมชฺชสิ;

อิทฺธํ ผีตํ ชนปทํ, โจรา วิทฺธํสยนฺติ นํฯ

[337]

น เต ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ, น หิรญฺญํ น ธานิยํ [น หิรญฺญนิธานิยา (ก.)];

รฏฺเฐ วิลุปฺปมานมฺหิ, สพฺพโภเคหิ ชิยฺยสิฯ

[338]

สพฺพโภคา ปริชิณฺณํ, ราชานํ วาปิ ขตฺติยํ [ขตฺติย (ก.)];

ญาติมิตฺตา สุหชฺชา จ, น ตํ มญฺญนฺติ มานิยํ [มนฺติยํ (สฺยา.)]ฯ

[339]

หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;

ตเมวมุปชีวนฺตา, น ตํ มญฺญนฺติ มานิยํฯ

[340]

อสํวิหิตกมฺมนฺตํ, พาลํ ทุมฺมนฺติมนฺตินํ;

สิรี ชหติ ทุมฺเมธํ, ชิณฺณํว อุรโค ตจํฯ

[341]

สุสํวิหิตกมฺมนฺตํ , กาลุฏฺฐายิํ อตนฺทิตํ;

สพฺเพ โภคาภิวฑฺฒนฺติ, คาโว สอุสภามิวฯ

[342]

อุปสฺสุติํ มหาราช, รฏฺเฐ ชนปเท จร;

ตตฺถ ทิสฺวา จ สุตฺวา จ, ตโต ตํ [ตฺวํ (ก.)] ปฏิปชฺชสิฯ

[343]

เอวํ เวเทตุ ปญฺจาโล, สงฺคาเม สรมปฺปิโต [สมปฺปิโต (สี. ปี.)];

ยถาหมชฺช เวเทมิ, กณฺฏเกน สมปฺปิโตฯ

[344]

ชิณฺโณ ทุพฺพลจกฺขูสิ, น รูปํ สาธุ ปสฺสสิ;

กิํ ตตฺถ พฺรหฺมทตฺตสฺส, ยํ ตํ มคฺเคยฺย [มคฺเฆยฺย (ปี.)] กณฺฏโก [กณฺฑโก (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ

[345]

พหฺเวตฺถ พฺรหฺมทตฺตสฺส, โสหํ [โยหํ (สี. สฺยา. ปี.)] มคฺคสฺมิ [มคฺโคสฺมิ (ปี.)] พฺราหฺมณ;

อรกฺขิตา ชานปทา, อธมฺมพลินา หตาฯ

[346]

รตฺติญฺหิ [รตฺติญฺจ (สี.)] โจรา ขาทนฺติ, ทิวา ขาทนฺติ ตุณฺฑิยา;

รฏฺฐสฺมิํ กูฏราชสฺส, พหุ อธมฺมิโก ชโนฯ

[347]

เอตาทิเส ภเย ชาเต [ตาต (สี. ปี.)], ภยฏฺฏา ตาต [ตาว (สี. ปี.)] มาณวา;

นิลฺเลนกานิ กุพฺพนฺติ, วเน อาหตฺว กณฺฏกํฯ

[348]

กทาสฺสุ นามยํ ราชา, พฺรหฺมทตฺโต มริสฺสติ;

ยสฺส รฏฺฐมฺหิ ชิยฺยนฺติ, อปฺปติกา กุมาริกาฯ

[349]

ทุพฺภาสิตญฺหิ เต ชมฺมิ, อนตฺถปทโกวิเท;

กุหิํ ราชา กุมารีนํ, ภตฺตารํ ปริเยสติฯ

[350]

น เม ทุพฺภาสิตํ พฺรหฺเม, โกวิทตฺถปทา อหํ;

อรกฺขิตา ชานปทา, อธมฺมพลินา หตาฯ

[351]

รตฺติญฺหิ โจรา ขาทนฺติ, ทิวา ขาทนฺติ ตุณฺฑิยา;

รฏฺฐสฺมิํ กูฏราชสฺส, พหุ อธมฺมิโก ชโน;

ทุชฺชีเว ทุพฺภเร ทาเร, กุโต ภตฺตา กุมาริโยฯ

[352]

เอวํ สยตุ ปญฺจาโล, สงฺคาเม สตฺติยา หโต;

ยถายํ กปโณ เสติ, หโต ผาเลน สาลิโยฯ

[353]

อธมฺเมน ตุวํ ชมฺม, พฺรหฺมทตฺตสฺส กุชฺฌสิ;

โย ตฺวํ สปสิ ราชานํ, อปรชฺฌิตฺวาน อตฺตโน [อตฺตนา (ปี.)]ฯ

[354]

ธมฺเมน พฺรหฺมทตฺตสฺส, อหํ กุชฺฌามิ พฺราหฺมณ;

อรกฺขิตา ชานปทา, อธมฺมพลินา หตาฯ

[355]

รตฺติญฺหิ โจรา ขาทนฺติ, ทิวา ขาทนฺติ ตุณฺฑิยา;

รฏฺฐสฺมิํ กูฏราชสฺส, พหุ อธมฺมิโก ชโนฯ

[356]

สา นูน ปุน เร ปกฺกา, วิกาเล ภตฺตมาหริ;

ภตฺตหาริํ อเปกฺขนฺโต, หโต ผาเลน สาลิโยฯ

[357]

เอวํ หญฺญตุ ปญฺจาโล, สงฺคาเม อสินา หโต [ทฬฺหํ (ปี.)];

ยถาหมชฺช ปหโต, ขีรญฺจ เม ปวฏฺฏิตํฯ

[358]

ยํ ปสุ ขีรํ ฉฑฺเฑติ, ปสุปาลํ วิหิํสติ [ปสุปาลญฺจ หิํสติ (สี.), ปสุ ผาลญฺจ หิํสติ (ปี.)];

กิํ ตตฺถ พฺรหฺมทตฺตสฺส, ยํ โน ครหเต [ครหโต (ปี.)] ภวํฯ

[359]

คารยฺโห พฺรหฺเม ปญฺจาโล, พฺรหฺมทตฺตสฺส ราชิโน;

อรกฺขิตา ชานปทา, อธมฺมพลินา หตาฯ

[360]

รตฺติญฺหิ โจรา ขาทนฺติ, ทิวา ขาทนฺติ ตุณฺฑิยา;

รฏฺฐสฺมิํ กูฏราชสฺส, พหุ อธมฺมิโก ชโนฯ

[361]

จณฺฑา อฏนกา [อฏนก (ปี.), อกฏนา (ก.)] คาวี, ยํ ปุเร น ทุหามเส;

ตํ ทานิ อชฺช โทหาม, ขีรกาเมหุปทฺทุตาฯ

[362]

เอวํ กนฺทตุ ปญฺจาโล, วิปุตฺโต วิปฺปสุกฺขตุ;

ยถายํ กปณา คาวี, วิปุตฺตา ปริธาวติฯ

[363]

ยํ ปสุ ปสุปาลสฺส, สมฺภเมยฺย [ปพฺภเมยฺย (สี. ปี.)] รเวยฺย วา;

โก นีธ อปราธตฺถิ, พฺรหฺมทตฺตสฺส ราชิโนฯ

[364]

อปราโธ มหาพฺรหฺเม, พฺรหฺมทตฺตสฺส ราชิโน;

อรกฺขิตา ชานปทา, อธมฺมพลินา หตาฯ

[365]

รตฺติญฺหิ โจรา ขาทนฺติ, ทิวา ขาทนฺติ ตุณฺฑิยา;

รฏฺฐสฺมิํ กูฏราชสฺส, พหุ อธมฺมิโก ชโน;

กถํ โน อสิโกสตฺถา, ขีรปา หญฺญเต ปชาฯ

[366]

เอวํ ขชฺชตุ ปญฺจาโล, หโต ยุทฺเธ สปุตฺตโก;

ยถาหมชฺช ขชฺชามิ, คามิเกหิ [คามเกหิ (สี. ปี.)] อรญฺญโชฯ

[367]

น สพฺพภูเตสุ วิเธนฺติ [วิธนฺติ (ก.)] รกฺขํ, ราชาโน มณฺฑูก มนุสฺสโลเก;

เนตฺตาวตา ราชา อธมฺมจารี, ยํ ตาทิสํ ชีวมเทยฺยุ ธงฺกาฯ

[368]

อธมฺมรูโป วต พฺรหฺมจารี, อนุปฺปิยํ ภาสสิ ขตฺติยสฺส;

วิลุปฺปมานาย ปุถุปฺปชาย, ปูเชสิ ราชํ ปรมปฺปมาทํ [ราชํ ปรมปฺปวาทํ (สี.), ราชา ปรมปฺปวาทิํ (สฺยา.)]ฯ

[369]

สเจ อิมํ พฺรหฺเม สุรชฺชกํ สิยา, ผีตํ รฏฺฐํ มุทิตํ [ปูริตํ (ก.)] วิปฺปสนฺนํ;

ภุตฺวา พลิํ อคฺคปิณฺฑญฺจ กากา, น มาทิสํ ชีวมเทยฺยุ ธงฺกาติฯ

คนฺธตินฺทุกชาตกํ ทสมํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

กิํฉนฺท กุมฺภ ชยทฺทิส ฉทฺทนฺต, อถ ปณฺฑิตสมฺภว สิรกปิ;

ทกรกฺขส ปณฺฑรนาควโร, อถ สมฺพุล ตินฺทุกเทวสุโตติฯ

ติํสนิปาตํ นิฏฺฐิตํฯ

ชาตกปาฬิยา ปฐโม ภาโค นิฏฺฐิโตฯ